| Ligging |
Adelen State ligt ten noorden van de dorpskom en ten oosten van Latsma State, Latsmaleane 10 te
Sexbierum, gemeente Franekeradeel. |
| Andere benaming | It Slotsje, It Kastieltsje, Het Kasteeltje |
| Ontstaan | Over het ontstaan van de state is niets bekend, maar de familie wordt in de archieven reeds in 1420 vermeld. |
| Geschiedenis |
P.N. Noomen schreef over deze state: Al in de late 15de eeuw bestond de traditie dat de Van Adelens afstamden van de oude Friese koningen en dat (de heilige) bisschop Frederik van Utrecht ook een Van Adelen zou zijn geweest. In niet-verhalende bronnen wordt de familie vanaf 1420 genoemd. Waarschijnlijk heeft ze haar naam ontleend aan een toponiem: een "adeel" is een (perceel land belast met een) eeuwige memorie, mogelijk de Cleine Fenne tegen het kerkhof aan. De Van Adelens hadden in de 16de eeuw (evenals hun buren Latsma) een nauwe band met de dorpshoofdelingen, de Liauckema's. In 1552 woonden hier zowel de eigenaar als de pachter: Claes Aedelen met een harnas, rinc- oft stalenkraech, helbaert, spies, deegen, bacconyel, de pachter Baernt op Aedelen met dezelfde wapens, maar zonder de kraag en hellebaard. In 1566 vermaakte Claes van Adelen Fettzema zijn aandeel in de state en 't slot van Adelen met de Cleine Fenne by de bueren als fideïcommis aan "jonge Claes van Adelen, myn susters zoon". De latere familie Van Adelen, eigenlijk Van Adelen van Cronenburch, 1) stamt van deze 'jonge Claes' af. 2) (Tot zover dhr. Noomen.) “Jonge Claes” was Claes Jacobs van Cronenburgh (1552-1629), zoon van Jacob Gerrits Cronenburgh en Bauck Seerpsdr van Adélen. “Oude” Claes van Adélen bepaalde in zijn testament: “Om 't welke voor te komen, (hier wordt bedoeld uitsterven van het geslacht van Adelen in manlijke lijn) zo heeft hy zyn zusters Bauk van Adelens zoone voor zyn eigen Kind ende Erfgenaam aangenoomen en geadopteert, hem latende na zyn eigen naame noemen Claas van Adelen.” Jonge Claes werd dus, als hij de erfenis aanvaardde, verplicht zich Van Adélen te noemen en hij deed dat dan ook. Hij trouwde met Marijke Jelles Wythama. Volgens de gegevens van het stemkohier op www.hisgis.nl was de state in 1640 eigendom van en in gebruik bij Mr. Jacob van Adélen (1592-1643). Hij was de tweede zoon van ‘jonge’ Claes van Adélen. In 1698 is jonker Claes van Adélen eigenaar en wordt het goed gepacht door twee gebruikers nl. Jan Jancks en Douwe Olferts. In 1700 is de boerderij 82 pondemaat groot (30.13 ha.) en moet er 22 goudgulden en 14 stuivers floreenbelasting worden betaald. Deze jonker zal zoon Claes (1642-1719) zijn van Seerp van Adélen (1599-1660) welke laatste een jongere broer was van de kinderloos overleden Mr. Jacob. In 1728 is de state eigendom van “De erven van de heer Adelen cum soc.”. “Jan Jansen cum soc.” staat geregistreerd als gebruiker. Als honderd jaar later het kadaster wordt opgezet, blijkt ook Adelen State, net als o.a. Liauckama, Latsma en Vredenoord, eigendom te zijn van de zeer vermogende Harlinger notaris Jacob Wybes Hanekuyk. In de Leeuwarder Courant stond begin 1920 de volgende advertentie. SATE en LANDEN ,,Latsma Sate” en Het ,,Kasteeltje” met Landerijen te Sexbierum. Notaris S. Okkinga te Harlingen zal, ten verzoeke van zijn ambtgenoot den heer M. Treub te ’s Gravenhage, op Dinsdag 10 Februari 1920, ‘s nam. 2 uur, in de herberg van Pols te Sexbierum, in het openbaar provisioneel verkoopen. I. De uitmuntende Sate en Landen ,,LATSMA SATE” genaamd, … enz. II. De mooi gelegen Huizinge, het ,,Kasteeltje” genaamd, met Boomgaarden, Tuinen, Bleek, Erf en Grond c.a. benevens 3 perceelen uitmuntend Bouwland, bij en tegenover ,,Latsma Sate”, te Sexbierum, groot 5 hectaren 9 aren 84 centiaren of 13.9 x 36 are; in huur bij den heer P.H. Westra voor f 1000,- per jaar, en wel het bouwland tot herfst 1924 en overigens tot 1 Januari 1925. Te veilen behoudens recht van samenvoeging, in 8 perceelen, waaronder 4 perceelen bouwterrein. Een en ander breed omschreven bij boekjes met kaart, die verkrijgbaar zijn ten kantoren van de notarissen voornoemd en bij den oproeper Freerk de Vries te Sexbierum. 1) Zie *Westa of Cronenburgh in Pietersbierum. 2) Zie voor het bovenstaande uitgebreid: Noomen, "Consolidatie", en daar opgegeven literatuur. |
| Bewoners |
1552 Claes Aedelen eig., Baernt op Aedelen pachter 1566-1629 Claes Jacobs (van Cronenburgh) van Adelen 1629-1643 Mr. Jacob van Adélen eigenaar en gebruiker 1643-1660 Seerp van Adélen 1660-1719 jonker Claes van Adélen eig., gebr. Jan Jancks en Douwe Olferts 1728 de erven van de heer Adelen cum sociis 1832 Jacob Wybes Hanekuyk |
| Huidige doeleinden | Op het Stateterrein staat nu een woonhuis. |
| Opengesteld | Het huis wordt particulier bewoond en is niet vrij toegankelijk. |
| Foto's |
|
| Bronnen |
Tekst: samengesteld door J. Leemburg: Een deel van bovenstaande tekst is met toestemming van auteur P.N. Noomen overgenomen van de website www.hisgis.nl, tab "kaartlagen", keuze "Stinzen fryslan". Die tekst is tevens gepubliceerd in: "De Stinzen in middeleeuws Friesland en hun bewoners", P.N. Noomen, Uitgeverij Verloren, Hilversum 2009 “Kadastrale- en prekadastrale atlas, dl 1, Barradiel en Harns”, H. Mol en P.N. Noomen e.a., Fryske Akademy, Ljouwert 1988 website Oud Tzummarum Website Simon Wiersma Foto 1: Google Earth Foto’s 2 en 3: Jan Leemburg |