| Ligging | Deze State stond in Dantumawoude, nu Damwoude, gemeente Dantumadeel. |
| Ontstaan | Waarschijnlijk stons op de plaats van deze State eerst een stins, die mogelijk uit de 15e eeuw stamt, maar in elk geval in de 16e eeuw al bestond. |
| Geschiedenis |
De oudste vermelding van de naam Donia komen we in 1421 tegen. In dat jaar wordt
Dowa Doyngha vermeld, als grietman (van Duntumadeel (?)) en hij woont te
Dantumawoude. Waarschijnlijk is hij identiek met Dodo Doyngha, die in 1423 het
testament van Duco Onnema als vertrouwensman mede ondertekende (zie
Oenema State)
en wiens zoon Bocke landerijen erfde van Duco Onnema zonder nadere
voorwaarden. Worp Doyngha en zijn zoon Tjaerd verkopen in 1487 land aan de keller van de Schierstins. Worp was waarschijnlijk een Ydtsma, maar nadat hij met Saepck Donya getrouwd was, nam hij de naam van zijn echtgenote aan. In de archieven komen we meerdere malen een relatie tegen tussen Worp en zowel Klaarkamp als de Schierstins. Daarom vermoeden we dat Worp Ydtsma te maken had met het Idskemagoed dat Klaarkamp in 1436 in ruil verwierf. Het Idskemagoed, dat ook wel 'Idszengha gude' heette bezat een stins, die na 1436 Schierstins heette. In 1511 wordt als op één na grootste grondeigenaar Worp Donia genoemd, die veertig pondemaat venen bezit en daarnaast achttien pondemaat zaailand en vier en twintig pondemaat mieden (?), die hij zelf bebouwt. Voorts verpacht hij nog aan diverse anderen. Ook is Worp in dat jaar eigenaar van Oenemahuis. Worps dochter Popke trouwde met Siverdt van Heemstra, die in 1543 land bezat te Dantumawoude. Een dochter van Popke en Siverdt trouwde met Juw van Haersma; zij zijn begraven in de kerk van Dantumawoude. De State werd vervolgens eigendom van een andere dochter van Siverdt van Heemstra, die trouwde met Marten van Schonenberg. Zij krijgen een dochter Atke, die in 1597 'Donia State mette huijsinge, stins, porte enz.' verkoopt aan Wijger Folkertsz, maar om de één of andere reden wordt die verkoop weer ongedaan gemaakt. Tien jaar later, in 1607, verkoopt Atke van Schonenberg opnieuw de State, nu aan hopman Taecke Pyeuwesz. Twintig jaar later, in 1627, verkoopt deze zelfde Atke drie grafplaatsen en 't gestoelte in de kerk aan Tjaerd van Aylva, grietman van Dantumadeel. Op de zerken stonden de namen van Siverdt van Heemstra en Popck Ydtsma, Henne Hoijtema en Anna Heemstra (1568) en op een derde kleine zerk de wapens Heemstra en Aijckema. De tweede zerk uit 1568 is nog aanwezig in de hervormde kerk van Rinsumageest. Daarna vindt er een verkoop plaats in 1631 aan Bonefaes van Scheltema en Frouck van Goslinga, maar van een stins is dan geen sprake meer. Na de dood van Bonefaes is Frouck van Goslinga hertrouwd met Cornelius Heermans en na hun dood wordt de state door hun erfgenamen in 1654 in de verkoop gedaan. Het goed wordt dan omschreven als 'met de groote heerlijcke huijsinge, meijers huisinge, de groot roodpandeckte schuire, zomerhuis, old ende bije hoff, iperen bosch, zwaanejagt etc.'. De nieuwe eigenaar Tjerck van Scheltinga liet het volgend jaar een nieuwe poort bouwen. Tjercks zoon Goslick woonde in elk geval nog in 1687 in de state; in dat jaar wordt daarvan melding gemaakt in een testament dat hij liet opmaken. Zijn weduwe verkocht de state met een 'vrij swanenjacht ende een stoele met de grafsteden in de kerck' aan Wijger Johannes. Blijkens het stemkohier van 1698 blijkt het herenhuis weer in bezit te zijn van de familie Van Aylva. In 1699 koopt Tjaerd van Aylva ook de overige landerijen van de weduwe van Wijger Johannesz. De kaart van Halma geeft het huis nog weer en tien jaar later wordt het door de erfgename van Tjaerdt als eigenaresse bewoond. In 1738 lijkt het afgebroken te zijn, omdat de meijer van de landerijen ook de gebruiker is van het hornleger. In 1758 is het hornleger onbehuisd. Het poortgebouw heeft langer stand gehouden volgens Teunissen en was tot in de vorige eeuw in gebruik als woonhuis. Ook Ds. Potter maakt in zijn "Wandelingen" melding van deze poort: 'gewezen poort in woonhuis veranderd in het land nabij de kerk'. Hij schrijft overigens ten onrechte dat het tot Bonga State behoord heeft. |
| Bewoners |
1421 Dowa Doyngha 1487 - 1511 Worp Ydtsma, getrouwd met Saepck Donya 1543 Popke Ydtsma, getrouwd met Siverdt van Heemstra dochter van Heemstra en Marten van Schonenberg - 1597 Atke van Schonenberg 1597 Wijger Folkertsz 1607 - 1631 Taecke Lyeuwesz, hopman in het Staatse leger 1631 - 1654 Bonefaes van Scheltema en Frouck van Goslinga 1654 Tjerck van Scheltinga 1687 Goslick van Scheltinga Wijger Johannes 1698 Tjaerdt van Aylva ca 1738 afgebroken |
| Huidige doeleinden | Van de State is niets meer terug te vinden. |
| Opengesteld | n.v.t. |
| Foto's | |
| Bronnen | Tekst: Herma M. van den Berg, De Monumenten van Geschiedenis en Kunst, Noordelijk Oostergo, Dantumadeel, 1984, 254 blz. |