Eysinga State te Oenkerk

Ligging	Deze State stond ten noordoosten van Oenkerk, gemeente Tytsjerksteradiel.
Ontstaan	Op de plaats van deze State stond eerst een stins, die al in 1412 wordt genoemd.
Geschiedenis	Op de Eysingastins woonde in 1412 Gercke Eysinga, die (later) getrouwd was met Jeij Tjaerda, geboren op Tjaarda State te Rinsumageest. Gerke was zelf geboren op de Eysinga stins te Rinsumageest als zoon van Feye Eysinga en Etcke Bornhuistra. Hij trouwde dus met zijn ‘buurmeisje’. Van Gercke wordt vermeld, dat hij in 1452 Eysinga State liet bouwen. Het is mogelijk dat hij daarvoor de stins liet afbreken, maar het ligt meer voor de hand, dat hij de stins liet uitbreiden tot een grotere woning met meer comfort. Hun enige kind, dochter Hack (geboren in 1445), trouwde met Aede Jonghama, zoon van Keimpe Jonghama van Raerd. Om de familienaam Eysinga te behouden, naam hij de naam van zijn vrouw/schoonvader aan en noemde zich voortaan Aede Eysinga. Kort na het huwelijk stierf hij echter kinderloos. Hack hertrouwde in Rinsumageest met Tzalingh Eyntez Bolta uit Ferwerd. Ook Tjalling nam de familienaam Eysinga aan. Zij kregen 4 kinderen: Aede, Eelck, Graets en Fije. Hack erfde de stins/state van haar vader, maar ging er pas in 1511 wonen. De oudste zoon Aede werd de volgende eigenaar van Eysingastins. Hij trouwde met Tsied Ritskesdochter van Juckema. Zij kregen 4 zoons, Ritske, Frans, Jelte en Juw, die vooraan stonden in de strijd tegen Spanje. Jelte sneuvelde bij de belegering van Maastricht en zijn broers lieten een grafsteen voor hem maken. Ritske erfde als oudste zoon de Eysinga State. Door hun strijd tegen Spanje moest hij echter samen met zijn broers voor de wraak van de Hertog van Alva het land uit vluchten. Ritske stierf in Oost-Friesland in 1578, net voor het in Friesland weer veilig werd om er een andere mening op na te houden dan die van de Spaanse Inquisitie. In datzelfde jaar keert zijn broer Frans van Eysinga, aan wie hij de state had nagelaten, dan ook terug naar Oenkerk. De volgende eigenaar is Aede van Eysinga (geboren 1565) die getrouwd was met Fock van Eelsma. Aede had in Heidelberg gestudeerd, was later lid van de Staten Generaal en lid van de Admiraliteit van Dokkum. Hij stierf op 2 juni 1619 op Eysinga State. Zoon Frans van Eysinga volgende hem op als eigenaar van de state in Oenkerk. Frans was van 1622 tot 1656 grietman van Tytsjerksteradiel. Hij was getrouwd met zijn nicht Hylck van Eysinga. Na zijn dood in 1661 erft zijn dochter Lisck de State. Zij is getrouwd met Scipio (Sippe) Meckema van Aylva, die zijn schoonvader opvolgt als grietman van Tytsjerksteradiel. Van hen is de familiebank in de Hervormde kerk te Oudkerk. Die kerk was dichter bij huis dan die van Oenkerk, tot welke gemeente ze eigenlijk behoorden. Hun zoon Douwe Ernst Meckema van Aylva is zowel eigenaar van Eysinga State, als van de tegenover liggende Stania State waar hij woonde, waardoor Eysinga State een tijd leeg heeft gestaan. Hij verhuisde omstreeks 1688 naar de Tammingaborg in Groningen. Tenslotte vererft het huis in de 18e eeuw aan Willem Hendrik baron van Heemstra, die het huis verhuurt aan zijn nicht Wiltiana Isabelle van Heemstra en haar man Antony van Hettinga. Tenslotte wordt de state in 1759 gesloopt. Van deze State is slecht één afbeelding bewaard gebleven. De afbeelding werd door Jacob Stellingwerf 36 jaar voor de afbraak vervaardigd (1723). In die tijd was de Eysinga State een rechthoekig gebouw, dat voorzien was van smalle ramen. Het huis had topgevels en was daartussen gedekt met een zadeldak. In het midden van de lange gevel bevond zich een uitgebouwde trapvormige gevel. In het verlengde van deze uitgebouwde gevel zien we nog een iets lagere L-vormige vleugel. In deze laatste vleugel, die twee bouwlagen hoog was, bevond zich de hoofdingang. Verder had deze vleugel een trapgevel en was voorzien van kruisvensters. Aan de hand van deze afbeelding kunnen we vaststellen, dat het gebouw hoofdzakelijk uit de 16e en 17e eeuw stamde. Het was een eenvoudig gebouw, dat niet voorzien was van statusverhogende versieringen. Het terrein waarop de State stond was omgracht. De State was alleen toegankelijk via een brug waarop een flink groot hek stond. Op de plaats van de state werd na 1759 een grote boerderij gebouwd, waarop de douairière Van Hettinga - barones Van Heemstra in 1782 stierf. Deze boerderij werd al in het eerste kwart van de 19e eeuw afgebroken en er kwam een kleinere voor in de plaats. Deze kleinere boerderij is in 1974 verbouwd tot woonboerderij, had als adres Rengersweg 79 en was bereikbaar via een vrij lange oprijlaan. Nu ligt het vlak aan de nieuwe weg van ‘Zwartewegsend’ naar Dokkum.
Bewoners	1412 Gercke Eysinga 1511 Hack Eysinga, getrouwd (2) met Tzalingh Eyntez Bolta ca 1520 Aede van Eysinga ca 1560 Ritske van Eysinga 1578 Frans van Eysinga ca 1590 Aede van Eysinga ca 1622 - 1661 Frans van Eysinga 1661 Lisck van Eysinga, getrouwd met Sippe Meckema van Aylva - 1688 Douwe Ernst Meckema van Aylva begin 18e eeuw Willem Hendrik baron van Heemstra Wiltiana Isabella barones van Heemstra en Antony van Hettinga (huurder)
Huidige doeleinden	Van de State is niets meer terug te vinden. Op de vroegere plaats staat nu een boerderijtje.
Opengesteld	Het boerderijtje is niet toegankelijk.
Foto's
Bronnen	Tekst: Stinsen en States, Adellijk wonen in Friesland, 1992 De adel in de Trynwâlden, R. Visser, 1975 Jan van der Zwaag Archief J. Leemburg Afb. 1: Stinsen en States, Adellijk wonen in Friesland, 1992 Foto 1: Archief J. Leemburg Afb. 2: Jan van der Zwaag