Haerda State te Oosterbierum

Ligging Haerda State lag op het terrein van het huidige Haerdawei 44 te Oosterbierum, gemeente Franekeradeel.

Haerda State in 1723 getekend door Jacobus Stellingwerf

Andere benaming Pybe Haarda huys, Haerda gued, staeten, stens, huus
Ontstaan Een stins met de naam Pybe Haarda huys wordt voor het eerst in 1498 genoemd.
Geschiedenis Haerda state was in de 15de en het begin van de 16de eeuw een edelmanswoning. De stins werd in 1498 als Pybe Haarda huys toe Oosterbierum en in 1506 als Haerda gued, staeten, stens en huus genoemd. Mogelijk ging ook een goed Tzymminga, 1) Tzomghe (1506) of Tzommema (1546) op in het land van Haerda state.
De oudste vermelding van een adellijke machtspositie te Oosterbierum betreft Pybe Tzymmingha, die daar in het begin van de 15de eeuw zou hebben geleefd, en wiens enige dochter Bauck met Douwe Wibrens Hermana 2) zou zijn getrouwd.
In het midden van de 15de eeuw kwam de naam Pybe voor bij de Haerda's, terwijl het goed Tzymminga 3) toen deel uitmaakte van Haerdastate; tussen Tzymminga's en Haerda's lijkt dan ook een relatie te hebben bestaan. Een dochter van Pibe Liunga alias Haerda trouwde met Hessel Mernstera van Pietersbierum. Zij werden de stamouders van de tak Mernstera alias Haerda. Hun zoon Pibe Mernstera alias Haerda tekende in 1496 het verbond met Groningen en in 1498 beroofden de Vetkopers zijn huis in Oosterbierum. Zijn kinderen waren in 1505 edelen in Barradeel. In 1506 kreeg bij een boedelscheiding binnen de familie Mernstera/Haerda zijn zoon Fedde (vertegenwoordigd door diens moeder Jouck) Haerda state, terwijl zijn zuster Wick Mernstera in Pietersbierum verkreeg. Nog in 1640 behoorde Haerda state aan de familie Haerda; in 1546 en 1640 was het land aan een boer verpacht. In 1622 werd het door Winsemius nog wel als adelshuis aangegeven.

De scheidingsacten van omstreeks 1506 en de "Buitendijkse dijkage" van 1546 geven een uitgebreide omschrijvingen van de omgeving van Haerda state. Behalve het land worden in 1506 genoemd Haerda staeten als stens, huus, hoeff met den hoernleggher ... den alda huussteed ende dyo eester, ... dae stens greft, ... Garbranda wyeer, misschien dus een stinswier en (land bij) Tzomghe huus en in 1546 Harda staten; van de 65 pondemaat liggen bij het huis dan 29 pondemaat met die eester ende huyssteedt, strekkende van Tzommema naar die Slachte. In 1718 toonden Schotanus en Halma op hun kaart een door singels omgeven "hofstede".
Tot zover dhr. P.N. Noomen.

In 1640 staan de “Haerda erven” te boek als eigenaren en wordt de boerderij bij de state gepacht door Jan Alberts. Volgens het Aardrijkskundig woordenboek van Van der Aa zou de state in 1662 nog bestaan hebben, rond 1702 afgebroken zijn en werd op die plek in 1704 een “voor dien tijd fraaije boerenwoning” gebouwd.
Het stemkohier van 1698 geeft als eigenaresse “Vrouw Everhardina van Lindenau weduwe van jr. Douwe van Hoytema” en Jelle Tjeerds als gebruiker. In 1700 is die situatie nog gelijk en moet er voor het 100.25 pondemaat (bijna 37 hectare) grote goed 30 gulden en 7 stuivers floreenbelasting worden betaald.

Het zal inderdaad een “fraaije boerenwoning” geweest moeten zijn want in 1722 is het eigendom van en wordt het bewoond door de rijke “Oud-raad-fiscaal Alef van Idsinga” die de bijbehorende boerderij verpacht aan Gerryt Jelles, vrijwel zeker een zoon van de pachter in 1700.
Ook Petronella van Idsinga, dochter van Alef, woonde met haar adellijke echtgenoot Coert van Beyma op Haerda State. In ieder geval een deel van het jaar, want daarnaast zullen ze ook op het fraaie Kingma State te Zweins hebben gewoond en in hun stadshuizen in Leeuwarden en Harlingen. Coert was van 1702 tot 175 grietenijsecretaris van Oostdongeradeel en later secretaris van de Admiraliteit van Friesland. Hij overleed op Haerda State op 29 oktober 1748, zijn echtgenote overleefde hem en stierf op 14 november 1770 op Kingma State.
Via zoon Julius Matthijs, die met zijn echtgenote Fokel Helena van Burmania afwisselend op zijn huis Kingma State te Zweins en haar huis Hania State te Weidum woonde vererfde Haerda in 1808 op hun zoon Coert Lambertus van Beyma die het op zijn beurt in 1820 naliet aan diens jongste zoon Petrus Johannes.
Volgens het kadaster was in 1832 Petrus Johannes van Beyma, van beroep vrederechter en wonende te Weidum eigenaar. Hij woonde op Dekema State te Weidum en was in 1832 tevens eigenaar van Siverda S(t)ate te Wijnaldum.
In de 20e eeuw woonde op de boerderij Roel Seerps Bruinsma, een van de eerste boeren in de omgeving met een tractor. In 1996 woonde hier Jan Joop Jukema.

1) Als toenaam van de bewoner in het begin van de 15de eeuw genoemd.
2) Zie het schema nr. 44 in: Noomen, Stinzen, 154.
3) Tzommema in 1546 en Tzomghe in 1506: OFO, I, nr. 514.


Bewoners - ?Pybe Tzymmingha te Oosterbierum. Dochter
- ?Bauck Tzymmingha trouwde met Douwe Wibrens Hermana.
- Pibe Liunga alias Haerda. Zijn dochter
- Beyts Haerda trouwde met Hessel Mernstera van Pietersbierum. Hun zoon
- Pibe Mernstera alias Haerda, 1496, 1498, trouwde Jouck Burmania. Zijn zoon
- Fedde Haerda, eigenaar in 1511, trouwde Saeck thoe Herwey. Zoon:
- Pybe van Haerda trouwde His Siercksdr Bootsma. Hun zoon
- Fedde van Haerda stierf in 1599.
- "D'erffgenamen van Haerda" waren in 1640 eigenaars van Haerda eig., gebruiker Jan Alberts
- jonker Douwe van Hoytema en Everhardina van Lindenau
- Everhardina van Lindenau eig. in 1698/1700; gebruiker Jelle Tjeerds
- tot 1738 Alef van Idsinga. Zijn dochter
- Petronella van Idsinga van 1738 tot 1770. Haar zoon
- Julius Matthijs Van Beyma van 1770 tot 1808. Diens zoon
- Coert van Beyma van 1808 tot 1820
- Petrus Johannes van Beyma vanaf 1820
- Roel Seerps Bruinsma
- Jan Joop Jukema
Huidige doeleinden Op het terrein staat nog een boerderij.
Opengesteld n.v.t.
Foto's boerderij Haerda State op 6 januari 1982 De boerderij Haerda State op 26 maart 2008
Bronnen Tekst: Een deel van bovenstaande tekst is met toestemming van auteur P.N. Noomen overgenomen van de website www.hisgis.nl, tab "kaartlagen", keuze "Stinzen fryslan". Die tekst is tevens gepubliceerd in:
"De Stinzen in middeleeuws Friesland en hun bewoners", P.N. Noomen, Uitgeverij Verloren, Hilversum 2009
“De boerepleatsen en gerniershuzen út it âlde Barradiel”, K. Swart en G. Vogel, particuliere uitgave 1996
Website van Simon Wiersma
Genealogie Gerrijt van Belcum
Afbeelding 1 archief J. Leemburg
Foto’s 1 en 2: Jan Leemburg