| Ligging |
Deze stins en state stonden in de buurschap Kouum ten zuiden van Tzum, gemeente Franekeradeel in
het veld tussen Slotwei 1 en 8. |
| Andere benaming | Hermana State, Dekema State, 't slot Koum |
| Ontstaan | Stins en state worden reeds in 1406 vermeld. |
| Geschiedenis |
In Kouum werd in 1406 een stins genoemd die naast een rechtvoerende state lag, waarschijnlijk
de voorganger van de latere state Hermana. Deze laatste ontleende zijn naam aan de eigenaars,
in 1511 vermeld. In 1622 heette het goed naar de eigenaar Dekema, in 1664 en 1718 werd het als
edele state Hermana en in 1700 als 't slot Koum genoemd. In de buurschap Kouum lagen in 1406 twee rechtvoerende staten. De ene was Jariggha state, de andere lag by dat stins deer Hessel op wennath en heette Hildarda staten. Genoemde Hessel is volgens Noomen verder niet te identificeren, maar Algra noemt in 1433 Hessel Hermana. In 1410 was Sicke Siaerdema rechter vanwege Hildarda, mogelijk in verband met afwezigheid van Hessel. In 1436 nam Gerrolt Herema dit recht waar en in dit geval vermoedelijk als zaakwaarnemer na het overlijden van Hessel. Of het een eenmalige vervanging betrof, of dat Gerrolt Sickes recht had verworven, wordt niet meegedeeld.1) Reeds in 1413 was Gerrolt Herema rechter in Franekeradeel vanwege het dorpsgebied van Tzum, toen mogelijk als eigenaar van Jariggha.2) Algra vermoed dat Hessel Hermana familie was van het gelijknamige geslacht in Minnertsga. Dat is heel goed mogelijk, maar dan in die zin dat de Hermana’s oorspronkelijk uit Tzum of beter, van Hederum afkomstig zijn. Mogelijk zelfs van dezefde voorouders afstammen als de Herema’s. Herum-ma of Heerma en Herum-manna of Heermanna, zoals het uitgesproken werd, lijken evenveel op elkaar als Sythiema (Hallum) en Sytzama (Friens) die beide als Sytsema werden uitgesproken en waarvan vrijwel vaststaat dat die familie van elkaar waren. In 1511 en 1514 bestond de buurschap Kouum uit drie sates. Eén daarvan was in eigenerfde hand, de tweede was de kerkegoed. De derde, de grootste, was eigendom van Hobbo Hermana, een schoonzoon van His Herema. De Tzummer Hermana’s waren dus gelieerd aan de Herema’s, maar of daaruit mag worden afgeleid dat dit Hermana-goed oorspronkelijk Herema-goed geweest is, zoals Noomen vermoedt in wellicht een stap te ver. Mogelijk verrees het latere "slot" Hermana als vervanging van de Hildarda State op de plaats van Hessels stins van 1406. Hobbo Hermana bewoonde de state niet zelf: hij verhuurde hem aan Folckert toe Coudum. In 1550 zou Hermana te Kouum door Frans van Hermana tot een aanzienlijk huis verbouwd zijn en rond 1630 nog eens vergroot. In 1580 woonde er Bauck van Aylva. Zij was de weduwe van Frans van Hermana. Haar dochter Wick trouwde met Hessel Eminga, wonend in Goutum. Hij was weliswaar de Opstand toegedaan, maar werd verdacht van roomse sympathieën. Ook haar dochter Agh Eminga, de volgende eigenaresse, gehuwd met Sitse Dekema, woonde niet op Kouum. Dat deed wèl Aghs dochter Wick Dekema, gehuwd met de rooms-katholieke jonker Schelto van Paffenrode. Op de kaart van 1622 wordt Dekema als één van de adellijke huizen onder Tzum aangegeven. In 1640 was het eigendom van jonker Schelto van Paffenrode. In het stemkohier is geen gebruiker vermeld, wat zou kunnen betekenen dat hij het goed zelf gebruikte. In 1698/1700 vermelden de stem- en floreenkohieren als eigenaar jonker Gerrolt van Cammingha, uit naam van zijn vrouw Catharina Victoria van Sternzee, papist. Die laatste vermelding betekende dat de eigenaar niet mocht stemmen, omdat het stemrecht alleen was weggelegd voor landeigenaren die de Gereformeerde godsdienst beleden. Het bijna 31 hectare metende goed werd gebruikt/gepacht door Heerke Oenes. In 1728 vemeldt het stemkohier Jr. Douwe van Kamminga erven als eigenaren en Heero Sipkes als gebruiker. In 1832 was Sipke Gerbens Tjilverda, landbouwer te Tjum eigenaar en bruiker. Uit 1723 is een tekening bewaard gebleven. Zij toont een landhuis zonder verdieping, aan beide zijden door een trapgevel met een veelhoekige schoorsteen afgesloten. Links van de deur zijn drie, rechts vier ramen. De deur, met een alliantiewapen erboven, is opgenomen in een gebouw van één verdieping met een opgaande gevel met renaissancemotieven dat dwars in het gebouw zonder verdieping staat. Achter dit complex verheft zich een hoger gebouw met slanke schoorstenen met windvanen en een toren met een windvaan in het midden. Middeleeuwse elementen vertoont de tekening niet. Tot het omgrachte erf gaf een eenvoudig poortgebouwtje toegang. Op de kaarten van 1718 en 1832 valt Hermana op door de vierkante gracht om het erf. De state werd in de 18de eeuw afgebroken. In 1804 waren in de boerderij nog resten van de kapel en het altaar te zien, die in de 17de eeuw deel hadden uitgemaakt van het slot. 1) Bekend is dat de Siaerdema's en Herema's rond 1400 zijdelings verwant waren. 2) Indien we de omgang voor dit jaar extrapoleren vanuit jaren waarover meer gegevens beschikbaar zijn, blijkt dat Gerrolt (Herema) en Fedda in 1413 rechter waren voor Jariggha te Kouum en voor een sate te Laakwerd; misschien Gerrolt dus voor Jariggha. |
| Bewoners |
- Gerrolt Herema, trad in 1436 en mogelijk in 1413 als rechter op vanwege een state te Kouum.
Zijn dochter: - His Herema trouwde (in 2de huw.) met Hessel Feitsma. Hun dochter: - Wick Feitsma trouwde met Hobbo Hermana, eigenaar te Koum 1511. Hun zoon: - Frans Hermana trouwde Bauck Aylva, gest. 1597. Hun dochter: - Wick Hermana trouwde met Hessel Eminga, te Goutum. Hun dochter: - Agh Eminga trouwde met Sitse Dekema, te Kortezwaag en Jellum. Hun dochter: - Wick Sytzesd van Dekema trouwde met Schelte van Paffenrode, 1640 op Kouum. - Catharina Victoria van Sternsee, gehuwd met Gerrold van Cammingha (1698) - Jr. Douwe van Kamminga erven eig. in 1723 - Sipke Gerbens Tjilverda in 1832 eigenaar en bruiker |
| Huidige doeleinden | Het stateterrein is nu weiland. |
| Opengesteld | n.v.t. |
| Foto's |
|
| Bronnen |
Tekst: Het grootste deel van bovenstaande tekst is met toestemming van auteur P.N. Noomen
overgenomen van de website www.hisgis.nl, tab
"kaartlagen", keuze "stinzen fryslan". Die tekst is tevens gepubliceerd in: "De Stinzen in middeleeuws Friesland en hun bewoners", P.N. Noomen, Uitgeverij Verloren, Hilversum 2009 “De historie gaat door het eigen dorp”, A. Algra ca. 1960 www.hisgis.nl Afb. 1: “De historie gaat door het eigen dorp” Afb. 2: www.hetgeheugenvannederland.nl Foto 1: Google Earth Foto 2: “Beeld van oud Tzum” door Henk Kreger, Uitg. Kaldadel, Franeker 2006 Foto 3: Jan Leemburg |