| Ligging |
De State stond ten noordwesten van Wommels aan de overzijde van de Bolswarder
Trekvaart, gemeente Hennaarderadeel. |
| Ontstaan | De State of stins wordt al in de 15e eeuw genoemd. |
| Geschiedenis |
In Wommels waren de Hottinga's de belangrijkste familie en zij behoorden tot de
Schieringers. Dit leverde nogal wat schermutselingen op met Bolsward en de Donia's
van Oosterend, omdat deze twee partij hadden gekozen voor de Vetkopers. Bolsward deed
uitvallen naar Wommels en de Hottinga's op hun beurt vermoordden Agge Donia in 1491
en brandden z'n stins plat. De Schieringers zochtten steun bij de Saksische troepen, terwijl de Vetkopers steun vonden bij de Geldersen. Dit had tot gevolg dat de Geldersen de Hottinga State belegerden, waarbij ze gebruik maakten van bussen (een soort kanonnen) en de stins innamen. Pas in 1524, na de machtsovername door Karel V, kon Jarich van Hottinga weer terugkeren naar zijn voorouderlijk huis. De Hottinga State was in de 16e en 17e eeuw waarschijnlijk de bekendste stins, omdat de familie Hottinga in die tijd een machtige familie was. Doordat ze later schulden kregen, waren ze genoodzaakt de State in 1654 te verkopen, maar bleef nog wel binnen de familie. Vanaf 1654 tot 1695 wordt de State bewoond door de familie Grovestins, die in die tijd grietmannen leverde (1639-1706). Aan de hand van historisch kaartmateriaal kunnen we vaststellen dat de state op een royaal bemeten terrein met singels lag. Aan de andere zijde van de provinciale weg Leeuwarden-Workum ligt nu nog een grote boerderij. Tot voor kort was er geen tekening bekend van de Hottinga State, maar daar is nu verandering in gekomen door onderzoek van de heer A. Buwalda. Ook van deze State maakte J. Stellingwerf in 1722 een tekening. Onder de tekening staat: "te Wommels in Hennarderadeel behoort den Ontfanger Exenius 1722". Hiermee moet Gerardus Hixenius bedoeld zijn, want hij woont vanaf 1695 op de State. Gerardus Hixenius is oud-majoor in het Friese Regiment te Witmarsum, toen hij in 1695 Hottinga State van Edzart Oenes Sirtema van Grovestins koopt. In 1676 was hij als kapitein begonnen en werd door J. Matthijs in 1683 opgevolgd. In 1708 komen we Hixenius dan als ontvanger tegen, welke functie hij sindsdien wel vervuld zal hebben. Gerardus was bij de koop van de State al voor de tweede keer getrouwd: in 1687 trouwde hij met Catarina van Rosema, vermoedelijk een dochter van ontvanger-generaal Jacob Jilderts Rosema en Trijntje Cleveringa, die op Rosema State te Kollum woonden. Catarina is al voor 1692 overleden, want op 28 augustus 1692 hertrouwt hij namelijk met Uilckjen Stania, dochter van de dominee Augustinus Stania en Uilkje Algra. Het echtpaar kreeg tenminste twaalf kinderen, waarvan de zonen Balthasar, Augustinus en Nicolaas officier in het leger worden, terwijl Jacobus secretaris wordt. Omdat Gerardus nog op de tekening vermeld staat, zal hij pas na 1722 overleden zijn, maar zijn overlijdensdatum is niet bekend. Hij wordt opgevolgd door zijn zoon Balthasar, die zelfs luitenant-kolonel weet te worden. Balthasar bleef waarschijnlijk ongehuwd en overleed in 1763. Door zijn erfgenamen wordt dan de State in 1764 op afbraak verkocht. |
| Bewoners |
1447 Epa Kee ca 1450 - 1475 Jarich Epesz. Hottinga, getrouwd met Swob Douwesdr. Sjaerdema 1475 - 1537 Here Jarichsz. Hottinga (zoon), getrouwd met Tjets Harinxma thoe Heeg 1524 - 1528/1541 Jarich Heres van Hottinga (zoon), getrouwd met Eelck van Heslinga ca 1550 - 1604 Douwe Jarichs van Hottinga (zoon), getrouwd met Luts van Herema ca 1600 - 1638? Douwe Douwes van Hottinga (zoon), getrouwd met Habel Offenhusen 1638? - 1654 Rieme Douwesdr. van Hottinga (zoon), getrouwd met Borchard van Assuede 1654 - ca 1686 Idske van Hottinga (nicht, koop), getrouwd met Oene Idzarts van Grovestins ca 1685 - 1695 Edzart Oenes Sirtema van Grovestins (zoon), getrouwd met Orsel van Burmania 1695 - na 1722 Gerhardus Hixenius (koop), getrouwd met Uilckjen Stania 1729 - 1763 Balthasar Hixenius (zoon, ongehuwd?) 1764 Op afbraak verkocht |
| Huidige doeleinden | Tegenover het terrein, waar de State gestaan heeft, aan de andere zijde van de Provinciale weg, bevindt zich nu een boerderij. |
| Opengesteld | Deze Boerderij is niet toegankelijk. |
| Foto's |
 |
| Bronnen |
Tekst: Stinsen en States, Adellijk wonen in Friesland, 1992 Blog van de heer A. Buwalda Afb. 1: beeldbank van het Fries Museum Afb. 2: Stinsen en States, Adellijk wonen in Friesland, 1992 |