Jaersma State te Metslawier

Ligging	Master fan Loanstrjitte te Metslawier, gemeente Dongeradeel.
Andere benaming	Unia State
Ontstaan	De eerste vermelding van de Jaersma’s in Metslawier dateert uit 1417.
Geschiedenis	Evenals Wibalda is Jaersma een in de 15de eeuw opgegeven hoofdelingenhuis en ook in dit geval is de eigendomsgeschiedenis van de gelijknamige familie naar de 16de-eeuwse eigenaars niet precies bekend. In 1417 verklaarde Jarich Jarixsma te Metslawier dat Alyka Roorda van Genum goederen verkocht had om Auke Sjoerdsma te Lekkum uit de ban te bevrijden. In 1422 werd hij genoemd onder de Vetkoper hoofdelingen die het verbond met Focke Ukena zegelden; de beide andere Metslawierster hoofdelingen worden bij de Schieringers genoemd. Voor 1437 verkocht hij land te Betterwird aan Thyepka te Betterwird, die het vervolgens schonk aan het klooster Klaarkamp. (*1) In de jaren 1468 tot 1505 worden in Metslawier Pybe Jaddez die dezelfde zal zijn als Pibo Jaddesoen hoveling to Mitzlewier en zijn kinderen als hoofdeling en edellieden genoemd. Op basis van uitsluiting kan men veronderstellen dat ze op Jaarsma woonden. Ze woonden namelijk niet op de twee andere Metslawierster stinzen, Ropta en Wibalda. In 1639 kochten de erven van Douwe Aylva Jaarsma sate en state met een cleyn huys ende twe hiemingen van de grietenijsecretaris Verspeeck; in 1640 waren zij eigenaar van Jaersma hornleger maar woonde Verspeeck er nog. Deze laatste was de in de geschiedenis van de Friese schilderkunst bekende Marcus Verspeeck, die zich als eerste door de sinds kort uit Italië en Frankrijk teruggekeerde Wijbrand de Geest in 1621 heeft laten portretteren. Hoe Verspeeck, over wiens als een meteoor stijgende en snel weer vergane welstand A. van der Minne schreef in de Vrije Fries 1941 (p. 44-51), aan het huis kwam is niet bekend. Hij was gehuwd met Elisabeth Gilbertsdr Forbes uit Dokkum, die mogelijk het huis geërfd had. In 1698 verhuurden de kinderen van Hobbo Esaias van Aylva het hornleger, waarop de stem lag en dat 2 pondemaat groot was. Bovendien verhuurden ze toen nog ruim drie andere sates onder Metslawier waronder Oldhuistra sate. In 1728 was dit bezit - nog aangegroeid met Helbada sate - eigendom van jonker Julius Jelte van Unia. De dochter van Julius van Unia verkocht in 1739 een huis waarin zij zelf woonde aan Jarich Georg van Burmania op Holdinga State te Anjum. Jarig Georg testeert in 1745 aan Gemme Onuphrius van Burmania, in wiens nalatenschap voorkomt een 'hornleger en Oud Heeren Huijs te Metslawier, mitsgaders een schuur, twee hoven en een hoveniershuisje'. In de 18de en 19de eeuw stonden het herenhuis en de tuinen op Jaersma hornleger bekend als Unia state. (*2) De zuidelijk van Wibalda State gelegen boerderij, die op de kadastrale minuut de vorm van een kop-hals-rompboerderij heeft, moet later (Nieuw-) Jaarsma geheten hebben. Mogelijk was zij gebouwd op een der bovenvermelde hiemingen. In 1832 was deze boerderij tevens bezit van U. van Burmania. De ligging bij de kerk en de brede gracht suggereren dat het hier om een belangrijke en oude machtspositie gaat. Het huis, gelegen binnen een gracht, werd in 1722 door Stellingwerf getekend. Er waren twee evenwijdige daken, een trapgevel, een onderkelderde opkamer en een pinakeltje op een hoek. Stellingwerf tekent in 1722 een state met een houten brug over de gracht, die volgens hem behoorde aan Julius van Unia. Het door Stellingwerf getekende huis kan overeenkomen met hetgeen de kadastrale minuutkaart weergeeft op het omgrachte terrein ten oosten van de kerk. Onder de stenen poort, waarover de Schoolmeester spreekt moeten dan hekpalen verstaan worden. Het huis zal in 1771 afgebroken zijn, toen er boelgoed gehouden werd van de bouwmaterialen van het afgebroken huis van freule Van Burmania te Metslawier (Wumkes i, 263). De naam Jaersma werd toen, of al eerder bij het gangbaar worden van de naam Unia, op sate FC9 gelegd (Nieuw-Jaersma), die eveneens deel uitmaakte van het Aylva-Unia-complex. (*1) De in 1390 genoemde grietman Riurd Jarichsma kan zowel in Metslawier als op Jaarsma te Holwerd hebben gewoond. (*2) Na 1745: een hornleger en oud heeren huys te Metslawier, mitsgaders een schuur, twee hoven en een hoveniershuisje. 1856: Unia state ten oosten van het kerkhof, door een gracht omringd en met een stenen poort naar de schipvaart.
Bewoners	1390 Riurd Jarichsma (?) 1417 Jarich Jarixsma 1468 Pybe Jaddez ? - 1505 kinderen van Pybe Jaddez ? - 1639 dhr Verspeeck 1639 - ? erven Douwe van Aylva 1698 kinderen van Hobbo Esaias van Aylva 1728 jonker Julius Jelte van Unia 1832 Ulbo van Burmania te Anjum
Huidige doeleinden	Op een deel van het stateterrein staan een aantal woningen.
Opengesteld	n.v.t.
Foto's
Bronnen	Tekst: Jan Leemburg P.N. Noomen, De stinzen in middeleeuws Friesland en hun bewoners, 2009 Herma M. van den Berg, De monumenten van geschiedenis en kunst, Noordelijk Oostergo, De Dongeradelen De website hisgis Foto 1 Jan Leemburg