| Ligging |
De Juwsma State stond te Wirdum, gemeente Leeuwarderadeel. |
| Andere benaming | Jousma State, Eysinga State |
| Ontstaan | Deze State werd voor 1515 gebouwd. |
| Geschiedenis |
In 1787 werd Wirdum als volgt beschreven in de "Tegenwoordige Staat der Vereenigde
Nederlanden; veertiende deel; vervattende het vervolg der beschryving van Friesland":
"Wirdum (of Wierdsheim), het eerste en aanzienlykste dorp der geheele Grietenye.
Onder dit dorp lagen van ouds zeer veel Adelyke Staaten, als Unia, Kamstra, Juwsma,
Kamminga, Oenema en andere. Juwsma, even ten Westen van het dorp, werd op den 14 van Sprokkelmaand 1515 door de Leeuwarders in brand gestoken; doch Juw Juwsma, geholpen door Folkert Ayta, ontkwam hunne handen." Ongeveer anderhalve kilometer ten noorden van Wirdum ligt midden in de weilanden, omgeven door bomen en een uitgedroogde gracht, de vervallen maar nog steeds indrukwekkende Eysinga-begraafplaats. Tot in het laatst van de achttiende eeuw stond hier Juwsma State. De gracht die nu om de begraafplaats ligt, is een overblijfsel van de oude slotgracht. De oppervlakte van het terrein lijkt niet groot, maar Jousmastate was een flink gebouw met meer dan tien kamers en met zes kelders. In de laatste helft van de 15e eeuw woonde hier Oene Juwsma, in 1482 grietman van Leeuwarderadeel, die zich in de strijd van de landadel tegen Leeuwarden niet onbetuigd liet. In 1515 woonde er de in de “Tegenwoordige Staat” vermelde Juw Juwsma, waarschijnlijk een zoon van Oene. In de 17e eeuw werd de state verkocht aan de familie Eysinga. Van 1665 tot 1673 woonde hier de grietman Frans van Eysinga, die ook wel “van Juwsma” achter zijn naam plakte. Toen in 1828 het begraven in de kerk om hygiënische redenen definitief verboden werd, kon de familie geen gebruik meer maken van haar grafkelder in de kerk van Wirdum. Er moest snel een ander oplossing gevonden worden toen in dat zelfde jaar jonker Frans Julius Johan van Eysinga, onder andere oud-grietman van Doniawerstal, overleed. De Wirdumer kroniekschrijver D.W. Hellema schrijft dat de “Hoog wel geb. Heer Frans Julius Johan van Eijsinga” na “vele jaren de aanzienlijkste ambten en commissiën te hebben bekleed, tevens lid van de Ridderschap der Provincie Friesland” op 9 augustus 1828 “zonder eenige staatsie (...) in een daartoe op het allerspoedigste bereid graf gezet, op de ledige grond van het voormalig kasteel”. Deze begrafenis vond al om 6 uur ’s ochtends plaats en werd bijgewoond door slechts drie familieleden. Het houten bruggetje dat gediend had voor de toegang, werd na de teraardebestelling weer verwijderd. Deze eerste begrafenis vond plaats vanuit Leeuwarden en ging via de Wirdumervaart. Dergelijke begrafenissen over water kwamen hier later nog wel vaker voor. In 1835 werd voor de vierde teraardebestelling een enorme ringmuur uit de gracht opgetrokken tot anderhalve meter boven de grond. De gracht was hiertoe drooggelegd. Op de plek waar zich nog steeds de toegang bevindt, werd in 1872 een vaste burg gebouwd met ervoor een groot smeedijzeren hek. Het hek is verdwenen, de brug is door een dam vervangen. Tot 1907 was de begraafplaats over de weg alleen te bereiken langs de zogenaamde Ald-Swichumerdyk. In dat jaar werd voor de op één na laatste begrafenis een nieuwe beklinkerde weg aangelegd naar de Werpsterdyk, ter lengte van ongeveer anderhalve kilometer. Sinds 1986 is de plek alleen te bereiken via de Loodyk, een ruilverkavelingsweg. Waren de graven tot 1907 zeer sober, nu werd er een grafkelder gebouwd en verschenen er voor het eerst familiewapens op de zerken. De laatste begrafenis heeft plaatsgehad in 1938. Na die tijd is het terrein spoedig verwaarloosd geraakt. In de oude kasteeltuin ten zuiden van de gracht kan men tot in onze tijd in het voorjaar stinsenplanten aantreffen. |
| Bewoners |
1482 Oene Juwsma 1515 Juw Juwsma 1665 - 1673 Frans van Eysinga |
| Huidige doeleinden | Op de plaats van de vroegere State bevindt zich nu nog de Eysinga-begraafplaats. |
| Opengesteld | n.v.t. |
| Foto's | |
| Bronnen |
Tekst: Website Historisch Centrum Leeuwarden: Dorpen in Leeuwarderadeel aangevuld door Jan Leemburg "Tegenwoordige Staat der Vereenigde Nederlanden; veertiende deel; vervattende het vervolg der beschryving van Friesland" “Ljouwerteradiel” door dr. G. Abma (1984) Afb. 1: Site over de Watergeuzen van M. Tettero |