Ligging
|
Het adres van deze state is Martenawei 1 in Koarnjum, gemeente
Leeuwarden.
|
Ontstaan
|
Volgens de gevelsteen op het huidige landhuis, werd Martena-State in 1687
gebouwd.
|
Geschiedenis
|
Martena State is van oorsprong ouder dan de gevelsteen in het huidige landhuis
wil laten geloven. In 1427 woont hier Jarich Martena, die in dat jaar zijn
ruzie met de Azegha van Mantgum over het Willenga-goed bijlegt. In een akte
van 1482 stelt Sytse Martena een jonger-priesterschap in. Zijn beide zoons
Doecke en Hessel spelen daar ook een rol in. Hessel vestigt zich op de stins
van zijn schoonouders te Beetgum en Doecke krijgt Martena State in eigendom.
Zijn kleinzoon Doeke van Martena (1530-1605) wordt wel als “de Friese Willem
van Oranje” betiteld vanwege zijn onvermoeibare werk om de Spanjaarden het
land uit te werken. Dat kostte hem zijn huis in Koarnjum, want in 1572 werd
Martena State door Caspar de Robles platgebrand. Doeke vestigde zich min of
meer permanent in zijn grote huis aan de Leeuwarder Nieuwestad. Tijd en zin
om de state te herbouwen had hij niet, want er wordt vermeld dat zijn dochter
Swob en haar man David van Goirle Martena State in 1584 lieten herbouwen. Na
Doeke was het Martena geslacht in mannelijke lijn uitgestorven en zijn
dochter Swob erfde de state.
Later woonde haar nichtje Catharina Entens op de state met haar Friese
echtgenoot Sjuck van Burmania. Van deze Sjuck wordt verteld dat hij, toen op
zeker moment zijn state in Stiens werd aangevallen, hij met een aantal
soldaten en een geladen kanon tegenover de belegeraars stond met een
brandende lont in zijn hand. Hij gaf hen de keus een schot uit het kanon te
riskeren of naar de dichtbije herberg te gaan en daar op zijn kosten zoveel
te drinken als ze wilden. Daardoor is het gezegde “Fjochtsje of sűpe sei
jonker Sjuck” (vechten of zuipen zei jonker Sjuck) in de wereld gekomen.
Hun zoon Laes van Burmania was de volgende eigenaar. Hij liet de state in
1658 grondig renoveren. Daarna was Tjeerd van Burmania bewoner (overleden
1702) en na hem dien zoon Epo Sjuck (overl. 1775) die getrouwd was met
Romelia Maria van Haersma.
De volgende eigenaresse is Remia Juliana Arntzenia van Burmania. die getrouwd
is met Ulbo Julius van Sixma. Zij heeft tot 1820 de State in eigendom. Dit
blijkt ook uit een melding uit 1807: "Op heden den 29 April 1807 compareerde
ter secretarie van Leeuwarderadeel vrouwe R.A. van Burmania Douairičre Sixma
te Cornjum aangevende ter registratie de vrije Zwaane Jagt leggende op Martena
State aldaar. In kennisse van mij secretaris Epeus Cats 1807".
Vervolgens is de State eigendom van Epo Sjuck Burmania Vegelin van Claerbergen
(overleden 1833), mr. Ulrich Herman Wielinga Huber en Anskje Doys Vegelin van
Claerbergen, kleinkind van Epo Sjuck en overleden in 1862.
De laatste bewoner van Martena State was jonkheer Duco Martena van Burmania
Vegelin van Claerbergen. Die zat ruimer in de adellijke titels dan in het
geld en de al niet meer zo frisse state verviel, door gebrek aan onderhoud,
steeds verder. Hij vermaakte het ruďneuze slot in 1899 aan de kerkvoogdij
van Koarnjum.
Martena-State werd in 1899 afgebroken, waarna er een nieuw landhuis werd gebouwd
in neo-renaissance stijl naar ontwerp van de architect W.C. de Groot.
In de gevels van het huidige huis bevinden zich enkele gevelstenen van de oude
state. Op deze gevelstenen zien we schildhoudende leeuwen en een
alliantiewapen met het volgende opschrift: 'Laes van Burmania Old. Grietman van
Idaerderadeel. Nu grietman en ontfanger Generael over Leeuwarderadeel, voor desen
Gedeputeerde State van Frieslandt: Wijlen Vrou Juliana Agata van Burmania,
geboren van Aylva sijn vrou. Ao 1687.'
Het terrein waarop het nieuwe landhuis staat is nog steeds omgeven door de
oorspronkelijke grachten en zijn er van het pand, net voordat het gesloopt werd,
nog foto's gemaakt, die bewaard gebleven zijn. Deze kunt u hier op deze pagina
vinden.
|
Bewoners
|
1427 Jarich Martena
1472 Sytze Martena
rond 1500 Doeke Sytzes van Martena
tot 1605 Doeke van Martena (kleinzoon van vorige)
Swob van Martena en David van Goirle
Catharina Entens en Sjuck van Burmania
1658 Laes van Burmania
tot 1702 Tjeerd van Burmania
tot 1775 Epo Sjuck en Romelia Maria van Haersma
tot 1820 Remia Juliana Arntzenia van Burmania en Ulbo Julius van Sixma
1820 – 1833 Epo Sjuck Burmania Vegelin van Claerbergen
Ulrich Herman Wielinga Huber
tot 1862 Anskje Doys Vegelin van Claerbergen
tot 1899 Duco Martena van Burmania Vegelin van Claerbergen
|
Huidige doeleinden
|
Martena-State wordt bewoond.
|
Opengesteld
|
Het park is vrij toegankelijk en bezit veel stinsenflora.
|
Foto's
|
|
Bronnen
|
Tekst: Jan Leenburg
"Aardrijkskundig Woordenboek" van Van der Aa
R.J. Wielinga , Langs stinsen, states en andere voorname huizen in Friesland, 1979
“Ljouwerteradiel”, G. Abma
“Stinsen en States, adellijk wonen in Friesland”, R. Elward en P. Karstkarel
Archief J. Leemburg
Foto 1: Langs stinsen, states en andere voorname huizen in Friesland, 1979
Foto 2: Albert Speelman
Foto 3 en 4: Langs stinsen, states en andere voorname huizen in Friesland, 1979
Foto 5: Archief van J. Leemburg
Afb. 1 en 2: Archief van J. Leemburg
Afb. 3: J.Craandijk, Wandelingen in Nederland, 1875-1888 (Met dank aan G. van Diest)
|