Martena State

Ligging Het adres van deze state is Martenawei 1 in Koarnjum, gemeente Leeuwarden.

Oude foto van het huis vlak voor de afbraak in 1899

Ontstaan Volgens de gevelsteen op het huidige landhuis, werd Martena-State in 1687 gebouwd.
Geschiedenis Martena State is van oorsprong ouder dan de gevelsteen in het huidige landhuis wil laten geloven. In 1427 woont hier Jarich Martena, die in dat jaar zijn ruzie met de Azegha van Mantgum over het Willenga-goed bijlegt. In een akte van 1482 stelt Sytse Martena een jonger-priesterschap in. Zijn beide zoons Doecke en Hessel spelen daar ook een rol in. Hessel vestigt zich op de stins van zijn schoonouders te Beetgum en Doecke krijgt Martena State in eigendom. Zijn kleinzoon Doeke van Martena (1530-1605) wordt wel als “de Friese Willem van Oranje” betiteld vanwege zijn onvermoeibare werk om de Spanjaarden het land uit te werken. Dat kostte hem zijn huis in Koarnjum, want in 1572 werd Martena State door Caspar de Robles platgebrand. Doeke vestigde zich min of meer permanent in zijn grote huis aan de Leeuwarder Nieuwestad. Tijd en zin om de state te herbouwen had hij niet, want er wordt vermeld dat zijn dochter Swob en haar man David van Goirle Martena State in 1584 lieten herbouwen. Na Doeke was het Martena geslacht in mannelijke lijn uitgestorven en zijn dochter Swob erfde de state.
Later woonde haar nichtje Catharina Entens op de state met haar Friese echtgenoot Sjuck van Burmania. Van deze Sjuck wordt verteld dat hij, toen op zeker moment zijn state in Stiens werd aangevallen, hij met een aantal soldaten en een geladen kanon tegenover de belegeraars stond met een brandende lont in zijn hand. Hij gaf hen de keus een schot uit het kanon te riskeren of naar de dichtbije herberg te gaan en daar op zijn kosten zoveel te drinken als ze wilden. Daardoor is het gezegde “Fjochtsje of sűpe sei jonker Sjuck” (vechten of zuipen zei jonker Sjuck) in de wereld gekomen.

Hun zoon Laes van Burmania was de volgende eigenaar. Hij liet de state in 1658 grondig renoveren. Daarna was Tjeerd van Burmania bewoner (overleden 1702) en na hem dien zoon Epo Sjuck (overl. 1775) die getrouwd was met Romelia Maria van Haersma.
De volgende eigenaresse is Remia Juliana Arntzenia van Burmania. die getrouwd is met Ulbo Julius van Sixma. Zij heeft tot 1820 de State in eigendom. Dit blijkt ook uit een melding uit 1807: "Op heden den 29 April 1807 compareerde ter secretarie van Leeuwarderadeel vrouwe R.A. van Burmania Douairičre Sixma te Cornjum aangevende ter registratie de vrije Zwaane Jagt leggende op Martena State aldaar. In kennisse van mij secretaris Epeus Cats 1807".

Vervolgens is de State eigendom van Epo Sjuck Burmania Vegelin van Claerbergen (overleden 1833), mr. Ulrich Herman Wielinga Huber en Anskje Doys Vegelin van Claerbergen, kleinkind van Epo Sjuck en overleden in 1862.
De laatste bewoner van Martena State was jonkheer Duco Martena van Burmania Vegelin van Claerbergen. Die zat ruimer in de adellijke titels dan in het geld en de al niet meer zo frisse state verviel, door gebrek aan onderhoud, steeds verder. Hij vermaakte het ruďneuze slot in 1899 aan de kerkvoogdij van Koarnjum.

Martena-State werd in 1899 afgebroken, waarna er een nieuw landhuis werd gebouwd in neo-renaissance stijl naar ontwerp van de architect W.C. de Groot. In de gevels van het huidige huis bevinden zich enkele gevelstenen van de oude state. Op deze gevelstenen zien we schildhoudende leeuwen en een alliantiewapen met het volgende opschrift: 'Laes van Burmania Old. Grietman van Idaerderadeel. Nu grietman en ontfanger Generael over Leeuwarderadeel, voor desen Gedeputeerde State van Frieslandt: Wijlen Vrou Juliana Agata van Burmania, geboren van Aylva sijn vrou. Ao 1687.'
Het terrein waarop het nieuwe landhuis staat is nog steeds omgeven door de oorspronkelijke grachten en zijn er van het pand, net voordat het gesloopt werd, nog foto's gemaakt, die bewaard gebleven zijn. Deze kunt u hier op deze pagina vinden.
Bewoners 1427 Jarich Martena
1472 Sytze Martena
rond 1500 Doeke Sytzes van Martena
tot 1605 Doeke van Martena (kleinzoon van vorige)
Swob van Martena en David van Goirle
Catharina Entens en Sjuck van Burmania
1658 Laes van Burmania
tot 1702 Tjeerd van Burmania
tot 1775 Epo Sjuck en Romelia Maria van Haersma
tot 1820 Remia Juliana Arntzenia van Burmania en Ulbo Julius van Sixma
1820 – 1833 Epo Sjuck Burmania Vegelin van Claerbergen
Ulrich Herman Wielinga Huber
tot 1862 Anskje Doys Vegelin van Claerbergen
tot 1899 Duco Martena van Burmania Vegelin van Claerbergen
Huidige doeleinden Martena-State wordt bewoond.
Opengesteld Het park is vrij toegankelijk en bezit veel stinsenflora.
Foto's Foto van het huis op 20 november 2002 Nog een oude foto van het huis vlak voor de afbraak in 1899 Foto van de gevelsteen van de vroegere state Nog een oude foto van de State vlak voor de afbraak in 1899
Oude afbeelding van de State uit 1722 door J. Stellingwerf Prentbriefkaart van het huidige landhuis uit ca 1950 Oude tekening van de State door P.A. Schipperus
Bronnen Tekst: Jan Leenburg
"Aardrijkskundig Woordenboek" van Van der Aa
R.J. Wielinga , Langs stinsen, states en andere voorname huizen in Friesland, 1979
“Ljouwerteradiel”, G. Abma
“Stinsen en States, adellijk wonen in Friesland”, R. Elward en P. Karstkarel
Archief J. Leemburg
Foto 1: Langs stinsen, states en andere voorname huizen in Friesland, 1979
Foto 2: Albert Speelman
Foto 3 en 4: Langs stinsen, states en andere voorname huizen in Friesland, 1979
Foto 5: Archief van J. Leemburg
Afb. 1 en 2: Archief van J. Leemburg
Afb. 3: J.Craandijk, Wandelingen in Nederland, 1875-1888 (Met dank aan G. van Diest)