| Ligging |
Mockema State stond ten zuiden van de dorpsterp van Aalsum, gemeente Dongeradeel. |
| Ontstaan | Over het ontstaan van de stins/state is niets bekend. |
| Geschiedenis |
Een andere mening over de lokalisatie van Broder to Aylsum’s stins (zie Holdinga
sate te Aalsum) was Josias Rispens in het midden van de 17de eeuw toegedaan. Hij
vertelt: daer heeft oock geleeft Broer, tot Aelsum genaemt, anno 1422, die ick
meine oock een van Mockema geweest te syn. Ofte van Uma - by olts Omma -, wiens
stins ende staten aen die van Mockama mogelyck door alienatie syn gecomen, waer
door oock een ander wapen hebben aengenomen. Zeker is wel dat er in de late 15de eeuw Mockema's in Aalsum woonden. De genealogie Mockema moet nader onderzocht worden: de Mockema's waren verzwagerd met de Unema's van Blija en de Helbada's van Ferwerd; de precieze filiatie binnen de familie staat nog niet vast. (zie ook Cammingha te Ferwerd). Tot de hoofdelingen, die zich eind 15e eeuw aanvankelijk fel verzetten tegen de groeiende macht van de stad Groningen, behoorden rond Dokkum Tyaerd en Gherbrant Mockema. Pas nadat in 1492 opnieuw 'Mockema Huis to Aalzum verdurven' (vernield) was door de Vetkopers, legden ze het hoofd in de schoot en sloten met Groningen een verbond (Pax Groningana 86). In deze overeenkomst wordt gesproken over schade 'anden huuse to Aelsum'. (*1) In 1511 was Ernst Mockema alias Unema, een halfbroer van genoemde Tyaert en Gherbrant, eigenaar van de state te Aalsum, groot 93 pondemaat.(*2) De kerk kreeg hieruit een vaste bijdrage. In 1540 is Ernst Idserdsz Grovestins bewoner van de state en kerkvoogd te Aalzum (Beneficiaalboek). Een dochter van Ernst Mockema was Anna Mockema. Uit haar huwelijk met Werp Juckema had ze een zoon Lieuwe van Juckema, die het huis in 1611 verkocht aan dr. Foppius Aetzema, raad te Brunswijk, en Anna Hauto. De landerijen omvatten toen 105 pondemaat en apart wordt de 'poorte' genoemd, waarschijnlijk een poortgebouw op de singel zoals in Friesland gebruikelijk. Het stemkohier van 1640 noemt jonker Mepsche als eigenaar. In 1695 wordt Mockema opnieuw verkocht, ditmaal door Arnold van Lilienberg, secretaris van Dokkum en kleinzoon van Lieuwe van Aitzema (Proeven van L.v.A., opstellen enz., uitg. Fryske Akademy 1970). Koper is dan Julius Schelto van Aitsma, burgemeester van Dokkum. Hoewel de adellijke behuizing in de verkoop-proclamatie niet genoemd wordt, geeft de Schotanus-Halma atlas deze in 1718 nog wel weer. In de 18e eeuw worden als bewoners steeds pachtboeren genoemd, wat niet wegneemt, dat het huis mogelijk als zomerwoning gebruikt werd door de bezitters. In 1805 werd althans bij de verkoop van het 'Aalsummer bosch' in De Posthoorn te Dokkum nog genoemd de huizinge, het zomerhuis en de gardenierslanden. Potter schreef in 1811 nog, dat de huizinge in puin lag en van de poort nog een deel restte. De kadastrale minuut (1832) geeft het terrein, door een gracht omringd, nog duidelijk aan. Over het uiterlijk van het huis is niets bekend. In 1832 was een deel van de gracht nog aanwezig. (*1) Herhaaldelijk wordt Mockema te Aalsum ook bij Worp van Thabor, boek IV, genoemd. (*2) Omdat de moeder van de drie broers, Doed Holdinga, een dochter was van Gabbe Holdinga en Tiemck Meckema (FT, p. 490-491; zie ook Cammingha te Ferwerd), is het verleidelijk aan te nemen dat Mockema-state evenals de Holdinga-sate te Aalsum van de Meckema's afkomstig is. De door Noomen veronderstelde Holdinga-sate (FC2) en Mockema (FC9) liggen vlakbij elkaar. Indien deze veronderstelling juist is, vullen de gegevens van Holdinga en Rispens elkaar dus aan: van Take en Broer te Aalsum zou dan een lijn naar Meckema-Holdinga in Aalsum en vandaar naar Mockema in Aalsum hebben gelopen. Zie verder voor Mockema: Oldehuystra in Morra, Cammingha in Ferwerd, Mockema in Ee. |
| Bewoners |
1422 Broder to Aylsum (?) 1492 Tyaert en Gherbrant Mockema 1511 Ernst Mockema alias Unema Anna Mockema en Werp Juckema tot 1611 Lieuwe van Juckema vanaf 1611 dr. Foppius Aetzema 1640 jonker Mepsche tot 1695 Arnold van Lilienberg (voor een deel?) vanaf 1695 Julius Schelto van Aitsma in 1698 Julyus Aytsma ˝ en "Jr. Lissabon uit naam van zijn vrouw ˝" 1728 Jonker Lissabon erven te Groningen ˝ en Jacobus van den Brouke te Dokkum ˝ 1832 Marten Franses Miedema 1978 fam. Jensma |
| Huidige doeleinden | Van de Stins is niets meer terug te vinden. Het stateterrein is onbebouwd en omzoomd door bomen. |
| Opengesteld | n.v.t. |
| Foto's |
|
| Bronnen |
Tekst: Herma M. van den Berg, De monumenten van geschiedenis en kunst, Noordelijk
Oostergo, De Dongeradelen Nieuwe Dockumer Courant 30-08-1978 Aantekeningen archief J. Leemburg P.N. Noomen, De stinzen in middeleeuws Friesland en hun bewoners, 2009 De website hisgis Afb. 1: “De monumenten van geschiedenis en kunst…” Foto 1: Jan Leemburg |