Obbema State te Oudterp bij Ee

Ligging Obbema State lag bij Oudterp onder Ee, gemeente Dongeradeel.

Oude luchtfoto van het State-terrein

Ontstaan Omtrent het ontstaan van de stins/state is niets bekend.
Geschiedenis Ten oosten van Tibma ligt de beschermde terp Oude Terp, die in de 7e eeuw ontstaan kan zijn en tegen welks noordflank Obbema State ligt.
Misschien woonden Eesk en Ulbeth Ubbema, die in 1436 aanspraak maakten op Siaerda-goed en -stins en eerder bij een vete betrokken waren, hier. (Zie ook Tyaerda te Ee.) Ook de dichtbij gelegen Kolken en Tibma worden in de betreffende oorkonde genoemd.

In 1511 waren zowel Take Heemstra als zijn zoon Poppe Obbema in de omgeving van Oudterp gegoed. Take Obbema alias Heemstra was getrouwd met Auck Feyes Heemstra.(*1) Hij sloot zich in 1495 bij het verbond met Groningen aan; in 1505 werd hij genoemd onder de Friese "edelingen". In 1511 verpachtte hij 136 pondemaat to Older Torp. Tegelijk gebruikte zijn zoon Poppe Obbema 111 pondemaat onder Ee. In 1512 werd Obbema bezet door Saksische troepen vanwege het gerucht dat dat de graaf van Oostfriesland van plan is dit gewest aan te vallen. Vooral Dokkum liep gevaar. Op 30 mei 1516 werd Poppe Obbema tijdens een gevecht te Rinsumageest in zijn arm geschoten en overleed aan de gevolgen. Hij was getrouwd met Teth van Unia.
Via Poppes kleindochter Teth van Eminga, getrouwd met Lieuwe van Wytsma van Birdaard, vererfde Obbema op de Wytsma's. Lieuwe en Teth kregen maar liefst 17 kinderen, waarvan er echter 8 al op zeer jonge leeftijd stierven. Zij bleven katholiek en moesten daarom in 1580 naar het buitenland vluchten. Zijn goederen werden verbeurd verklaard. Lieuwe overleed in ballingschap in 1619 te Leuven. Teth keerde terug naar Friesland en kreeg de verbeurd verklaarde eigendommen terug. Zij vertoefde veel in hun stadshuis te Dokkum. Zij overleed op 15 december 1624 op 81 jarige leeftijd op Obbema State en werd begraven in de kerk van Ee.

Hun zoon Douwe Gerryt van Wytsma trouwde in 1599 met Biuck van Bawema. Volgens een koopakte uit 1622 werd Douwe eigenaar en bewoner van de state. In het stemkohier van 1640 komt "Jr. Gerrolt van Wytsma" voor als eigenaar en bewoner. Na hun dood in 1652 zou het slot aan een zoon komen. Die was echter inmiddels overleden en het goed werd eigendom van zijn weduwe. Dochter Maria Clara van Wytsma, nummer 13 van de kinderschaar, kocht het huis in 1656 van haar schoonzuster en ging de state bewonen. In het consentboek (een soort notarieel register) is vermeld: "Consent op de coop van sekere State en Sate Obma genaamt, groot 99 pondematen sullende het slot met het Stins, Toorn, huysinge, schuyr, schip- en wagenhuys, watermolen, zingel, gracht, zingelopreed en tuyn in de Coopsomma worden versmolten, bezwaard met agt en twintig florenen.". Van Maria Clara is geen huwelijk bekend en ook geen kinderen. Vermoedelijk heeft ze daarom in 1677 verkocht "Obma State te Outterp, groot 99 pondematen, soo bouw- als greidtlandt ende de Adlicke Stins, huijsinge, schuijre, poorten, gragten, zingel, bomen en plantagie sampt watermolen en swanejagt" aan Tierck Hendricks Banga, burger te Leeuwarden, en zijn echtgenote Antie Jans. Een en ander echter onder het beding dat de graven in de kerk die tot de state behoorden in eigendom van de verkoopster zouden blijven.

De kaarten van Schotanus (1698) en Halma (1718) geven nog een adellijke state weer. In het floreenkohier van 1700 wordt het nog als Obma Stathe vermeld met 100 pondemaat land, maar na 1677 zijn er geen schriftelijke vermeldingen meer van het bestaan van een stins of state.
In 1700 is de stem die op Obbema State rust in handen van Henricus van Wijckel als curator over Elisabeth Bosman. Elisabeth werd rond 1686 geboren als dochter van Cornelis Bosman en vermoedelijk Goske Dircx. Hij was notaris te Metslawier en tevens secretaris en fiscaal van Oostdongeradeel. Lucratieve functies die hem in staat stelden veel onroerend goed te verzamelen, waaronder de states Obbema en Aebma te Ee. Na het overlijden van zijn eerste vrouw trouwde Cornelis in 1701 met Jaycke van Wyckel, dochter van dr. Henricus van Wyckel.
Dr.Henricus van Wyckel uit Leeuwarden werd op 25-2-1675 ontvanger-generaal van Friesland, op 10-3-1677 secretaris van de rekenkamer en op 12-4-1679 secretaris van de Staten. Hij was grietman van Gaasterland vanaf 19-11-1706 tot 1710 toen hij werd opgevolgd door zijn zoon Regnerus. Henricus was daardoor een invloedrijk man en toen zijn schoonzoon ornelis Bosman in 1702 overleed en zijn ‘stiefkleindochter’ de (tenminste 7) stemdragende boerderijen en een grote hoeveelheid los land van haar vader erfde, was hij de aangewezen persoon om haar belangen te behartigen.
In 1728 vinden we zijn zoon Regnerus Annaeus Lycklama van Wyckel als eigenaar van Obbema State. Regnerus volgde zijn vader op als grietman van Gaasterland op 10-2-1710 en bleef dat tot 1756. In 1748 werd hij lid van de Staten van Friesland. Rond 1710 trouwde Regnerus met niemand minder dan de vermogende beschermeling van zijn vader: Elisabeth Bosman. Toen Elisabeth in 1722 overleed werd Regnerus eigenaar van een groot deel van haar bezittingen, al dan niet uit naam van hun twee dochtertjes Dodonea en Aurelia van Wyckel.

De kadastrale minuut (ca. 1832) geeft nog een boerderij van het kop-hals-romptype weer, maar die werd in 1878 afgebroken en vervangen door de huidige stelpboerderij.

(*1) Uit de familie Heemstra uit Morra; haar vader Feye Heemstra woonde in de Trynwouden op Heemstra State te Oenkerk.
Bewoners 1436 Eesk en Ulbeth Ubbema (?)
1511 Take Obbema alias Heemstra en Auck Feyes Heemstra
1580 Lieuwe van Wytsma en Teth van Eminga
1622-1652 Douwe Gerryt van Wytsma en Biuck van Bawema
1656 Maria Clara van Wytsma
1677 Tierck Hendricks Banga en Antie Jans
Cornelis Bosman en Goske Dircx
1698-1722 Elisabeth Bosman
1722-1756 Regnerus Annaeus Lycklama van Wyckel
1758 "rentmeester Haersma"
1768 Tjeerd Bartels
1778 Tjeerd Bartels weduwe
1788 Tjeerd Bartels kinderen
1818 Bote en Antje Tjeeds Obma
- 1837 erven Gerben Jacobs Obma
1837 Tjerk Sytses Hiemstra
- 1857 erven Age van der Nagel
1857 Ytje Popes Hartmans-Wijnia, landbouwerse te Oosternijkerk, bewoner Cornelis Dirks Hartmans
1859 Abe Sijbenga, landbouwer te Oosternijkerk - zoon:
Tjeerd Abes Sijbenga - zoon:
Douwe Eelkes Meindersma - kinderen:
Eelke, Abe en Elisabeth Meindersma ieder voor 1/3
1890-1896 Jan Berends Krol
1932-1972 Abe Meindersma eig.; div. bewoners in die periode
1972 Jacob Eisinga, zoon:
1988 Kornelis Eisinga
Huidige doeleinden Op het stateterrein staat nog steeds een grote stelpboerderij.
Opengesteld De boerderij wordt particulier bewoond en is niet toegankelijk.
Foto's De bebouwing op de plaats waar Obbema State moet hebben gestaan De boerderij Obbema State bij Ee in 2010
Bronnen Tekst: Jan Leemburg
P.N. Noomen, De stinzen in middeleeuws Friesland en hun bewoners, 2009
Herma M. van den Berg, De monumenten van geschiedenis en kunst, Noordelijk Oostergo, De Dongeradelen
D.A. Zwart, Schetsen uit de historie van Ee, 1994
De website hisgis
Genealogie van het adellijk geslacht Van Wyckel
Foto 1: Archief Jan Leemburg
Foto 2 en 3: Jan Leemburg, 25 april 2010