Osinga State

Ligging De Osinga State lag in Schettens, aan de huidige Van Osingaweg, gemeente Wonseradeel, bij het vroegere buurtschap Sotterum.

Oude tekening van de State uit ca 1722, mogelijk van J. Stellingwerf

Ontstaan Oorspronkelijk stond hier een zaalstins uit vermoedelijk de 15e eeuw.
Geschiedenis Vroeger was het een stins met dubbele gracht, die gebouwd is door Sybrand van Osinga, grietman van Wonseradeel. Zijn voorzaten hebben hier ook al gewoond, zoals blijkt uit de zerken in de kerk van Schettens. We zullen dan misschien ook het best doen, door te spreken van een herbouw of uitbreiding van het Osingahuis door grietman Sybrand.

Seerp van Osinga, die in 1551 overleed, en zijn vrouw Jel Heerema, die in 1562 haar man in de dood volgde, hebben samen een zerk. Het zal hun zoon Jancke of Joucke van Osinga geweest zijn, die in 1580 grietman van Wonseradeel werd. Zijn voorganger, die de Spaanse zijde hield, nam de wijk en daarom kreeg Osinga, die een aanhanger was van de partij van de vrijheid, het ambt. Hij kreeg de commissie van de Koning van Spanje, wordt er bij vermeld. Dit lijkt op het oog heel vreemd, maar we moeten in het oog houden, dat Philips II nog niet was 'afgezworen'. Dat zou eerst een jaar later gebeuren en tot plm. 1580 hield men nog aan de fictie vast, dat de Spaanse koning de wettige heer was en allerlei benoemingen en besluiten werden op zijn naam gesteld, zonder dat de goede man er ook maar enige weet van had.

De nieuwe grietman heeft zijn functie maar drie jaar vervuld. Hij overleed in 1583 en werd opgevolgd door zijn zoon Seerp van Osinga, genoemd naar zijn grootvader, die echter al in 1589 stierf. Ook hij ligt evenals zijn vader en grootvader in de kerk van Schettens begraven.
Dan volgt de tweede zoon van Jancke van Osinga, de al genoemde Sybrand. Hij bekleedde het ambt tot 1623. Van de Osinga’s is hij wel de belangrijkste geweest. In zijn grietenij deed hij veel voor de waterstaat. Vele tochten (afwateringskanalen) en sloten werden gegraven om de afwatering te verbeteren. Maar ook in het gewestelijke en landelijke bestuur nam hij zijn plaats met ere in, als dijkgraaf, lid van Gedeputeerde Staten en lid van de Staten-Generaal. Hij is getrouwd geweest met Atke van Aggema en eerder met Luts van Scheltinga. Een zeer fraaie zerk dekt het graf van hem en zijn tweede vrouw. Hun afbeeldingen staan bijna levensgroot op de zerk. Hij is afgebeeld als krijgsman met de hand rustend aan het zwaard, 'zij heeft de handen gevouwen onder biddend opzien met het gelaat vol uitdrukking'. Op het blad van het attribuut van de dood, de zeis, staat: 'Aanziet de Tyt'.

De zoon van Sybrand, Syts of Sytse, wordt Grietman van Doniawerstal en vestigt zich in Langweer, waar ook diens zoon Sybrand, genoemd naar zijn grootvader, later resideert. Osinga State vererft op zijn dochter Tymck van Osinga en door haar huwelijk met Schelte van Aysma (in 1612) gaat de state over in de handen van deze familie.
De familie Aysma heette oorspronkelijk Lauta en we komen ze voor het eerst tegen in 1192. Door het huwelijk van Gerben van Lauta met Tied van Heerma in 1445/1446 veranderen hun kinderen hun achternaam in Van Aysma. De oorzaak hiervan ligt daarin, dat Tied van Heerma weduwe was van Hessel van Aysma en zij erfde hierdoor de Aysma State te Dijksterburen, onder Beetgum.

Schelte was waarschijnlijk vaak van huis, omdat ze in de tijd van de 80-jarige Oorlog tegen Spanje leefden en hij kolonel was in het leger. Na een huwelijk van ongeveer 25 jaar sneuvelde hij bij Geertruidenberg op 23 augustus 1637. Hun huwelijk werd wel rijk gezegend: ze kregen in totaal 11 kinderen, maar verdriet werd hen ook niet gespaard, want een groot aantal van hen stierf jong. Slechts één zoon werd meerderjarig: Hotze van Aysma.
Hotze trouwde met Anna Broersema en ze kregen o.a. een zoon Schelte, die in 1658 geboren werd. Deze Schelte trouwde met Anna Ida Spruyt op 23 december 1676.

Het echtpaar Schelte van Aysma en Anna Ida Spruyt kregen twee dochters, Anna Louise en Abigael Josina die allebei in Schettens begraven zijn. Hun enige zoon werd ook weer Hotze genoemd. Aan de hand van een tekening van J. Stellingwerf uit 1722 van de Osinga State weten we dat hij in dat jaar eigenaar was. Hij was in 1727 getrouwd met Anna Geertruid Swaan en werd majoor en kapitein in het leger. Voor 1748 hebben ze de State verkocht en hebben zich waarschijnlijk in Zutphen gevestigd. Daar is Anna Geertruid in 1782 overleden.

Een zus van Schelte van Aysma, Frouck geheten, trouwde met Leonard Huigens van Aylva. Deze familie woonde op Wibranda State te Hichtum. Een nakomeling van dit echtpaar, Taco van Aysma, heeft de Wibranda State ook een tijd bewoond en noemde de State toen Aysma State. Hoe de familie echter de achternaam Van Aysma gekregen heeft, is mij niet duidelijk. Later is deze State toch weer Wibranda State gaan heten.

Op den duur is Osinga tot boerderij vervormd, waarschijnlijk omstreeks 1743. Het is verschillende malen verbouwd, b.v. in 1861, toen Y.C. de Haas er woonde en ook nog in de periode van de tegenwoordige eigenaar. De brede gracht en het grote erf wijzen nog op de 'voorname afkomst'. Bij de verbouwingen kwamen steeds grote hoeveelheden oude steen te voorschijn en in zijn vorige gedaante had de foarein (het voorhuis) zeer brede deuren en dikke muren met schietsleuven.
Uit deze laatste opmerking van Algra kunnen we afleiden dat Osinga vrij zeker in de 15e en 16e eeuw een zaalstins is geweest.

Osinga-state is nu een kapitale boerderij, eigendom van de heer D. Postma en bewoond door zijn schoonzoon, de heer A. van der Meer, die behalve boer, ook drs. in de economie is.
Bewoners ca 1530 - 1551 Seerp van Osinga
1551 - 1562 Jel van Herema, wed. Osinga
1562 - 1583 Jancke van Osinga
1583 - 1623 Sybrand van Osinga
1623 - 1637 Schelte Hothjes van Aysma
1637 - 1653 Tjemck Synbrensdr. van Osinga, wed. Schelte van Aysma
1653 - 1681 Hotze Scheltes van Aysma
1681 - ? Anna Melledr. Broersma, wed. Hotze van Aysma
in 1698 wed. kapitein De Vries te Leeuwarden (½) en wed./erfgen. Dirk Lammerts
na 1700 - 1708 Schelte Hotzes van Aysma, gehuwd met Anna Ida Spruyt
1708 - 1738 Anna Ida Spruyt, wed. Aysma
1748 Atte Agema (½) en T. Elgersma als voogd over Pieter de Cock (½)
1758 Atte Agema (½) en Pieter de Cock (½)
1768 Atte Agema (½) en Pieter de Cock (½)
1778 P. Agema (½) en Pieter de Cock (½)
1788 D.P. Hyema (½) en wed. P. de Cock (½)
1798 Grietje Marcie (½) en Catharina Horreus (½)
1858 Ysbrand C. de Haas
rond 1950 eigenaar D. Postma en bewoner zijn schoonzoon A. van der Meer
later eigenaar Andries van der Meer
daarna fam. Veldhuis
2005 I. Veldhuis
Huidige doeleinden Op de plaats van de vroegere State bevindt zich nu een boerderij.
Opengesteld De boerderij is niet toegankelijk.
Foto's
Bronnen Tekst: A. Algra "De historie gaat door het eigen dorp"
Aantekeningen van J. Leemburg
"Beschryvinge van de Heerlyckheydt van Frieslandt" door Chr. Schotanus (1664)
"Tegenwoordige staat van Friesland" ca. 1780
De site van Tresoar
Genealogieën van André A. Buwalda
Afb. 1: Uit het archief van J. Leemburg