| Ligging |
Ottema State staat ten noordnoordoosten van het dorp aan de Ottemaleane 1 te Sexbierum, gemeente
Franekeradeel. |
| Ontstaan | Over het ontstaan van de stins/state is niets bekend, maar de oudste vermelding dateert uit 1386. |
| Geschiedenis |
De oudste vermelding dateerde uit de jaren 1386/1422: het was een Oudfriese oorkonde die
handelde "over zekere stins Ottamastins in Sexbierum met de er onder horende landerijen". 1)
De stins was deels hoofdelingen-, deels kloostergoed. Ernaast lag een wier. In de jaren 1386/1422 had Tetardus van Hoorn, abt van Lidlum, een geschil met Edewer (Gerbranda), echtgenote van Allard (lees: Goffe) Syardama, over het castrum Ottamastins, waarvan de helft aan het klooster behoorde. In 1507 wilde blijkens haar testament Tiets te Nyenhuis van Wynaldum op maandag een eeuwige zielmis gezongen hebben, betaald uit een rente uit Ottema. Omdat haar grootmoeder Tiets Gerbranda een zuster was van genoemde Edewer, is Ottema hoogstwaarschijnlijk van de Gerbranda's afkomstig. In 1511 en 1546 waren de Liauckema's, erfgenamen van Tiets te Nyenhuis, gedeeltelijk eigenaar; in 1558 verkreeg Luts Liauckema bij boedelscheiding 17 pondemaat in Ottema. In 1552 had de pachter Sibrant Ottema als wapenrusting een spies en degen in huis, maar geen ringkraag. In 1640 waren Epo van Ailua en juffer Aeltie Ockinga, weduwe van Ailva eigenaren. Een parallel met de eigendomssituatie van Ottema rond 1400 - deels hoofdelingen- en deels Lidlumer kloosterland - werd aangetroffen bij het niet verafgelegen Saxlahuys (FC5, SC5) op de kruising van Hoarnestreek en Slachte. In de jaren 1352/1369 verwierf abt Theodoricus van Lidlum deze sate voor de abdij. In 1511 en ook nog ten tijde van de Reformatie waren Liauckema 2) en het klooster Lidlum 3) samen eigenaar. De naam Saecklema (1619) werd in 1698 - naar latere eigenaars - vervangen door Klein Meckema (1698) 4) en - door onjuiste identificatie - Donia (1850). Opmerkelijk is dat ook naast Ottema een stinswier lag, dus vlakbij de wieren van Goslinga, Klein Eelsma en Eelsma. In 1546 wordt namelijk vermeld dat de pachter gebruikte een erve lants, Ottema saete genoempt, hebbende in den eersten een stuck saetlandt myt die huyssteedt ende wier, maeckende tsaemen vyff pondematen, wairvan (...) die patroons landen te Sexbierum ten noorden naestlegers zyn. Uit die laatste belending blijkt dat de Ottema-wier een andere was dan de nog bestaande van Goslinga op patroonsland. Inderdaad vertoont de kaart van Schotanus en Halma (1718) naast Ottema een stinswier. In 1698 was de boerderij blijkbaar 52 pondemat groot want het eigendom was verdeeld onder Gerben Anes, Lieucke Anes kinderen, Pyter Anes, Riemke Anes kind en Riemer Anes ieder voor 6 pondemaat en “Ontvanger Eelco Buweritius” (Bouritius) was eigenaar van 22 pdm. Pieter en Riemer Anes waren samen gebruikers van het geheel. Volgens het floreenkohier van 1700 was de oppervlakte inderdaad 52 pdm. en staan “D’ontv. Eelcke Buricius wed. c.s.” als eigenaren geregistreerd terwijl als gebruiker nu alléén Pyter Anes wordt vermeld. Dat betekent in ieder geval dat Eelke Bouritius in tussentijd was overleden en misschien de mede-gebruiker Riemer Anes ook. Het is ook mogelijk dat Pieter hem heeft uitgekocht en dat hij zich op een andere boerderij heeft gevestigd. In 1728 zijn de 22 pdm. van weduwe Bouritius eigendom van Arend van Haersolte, Grietman van Barradeel, de andere 30 pdm. zijn verdeeld onder Gerben Anes 6 pdm., Hans Sybrens 6 pdm en Pieter Anes 18 pdm. De laatste had blijkbaar twee familieleden uitgekocht. Pieter Anes is dan nog steeds de gebruiker van het geheel. Bij de start van het Kadaster in 1832 is de gehele boerderij eigendom van notaris Jacob Wijbes Hanekuyk. 1) Wumkes, Sibrandus Leo, 58: de quodam in Sextibirom castro Ottamastins cum agris subiectis. 2) Epe Liauckema was voor twee derdedeel eigenaar, Lidlum voor een derde: AdVD, Barradeel, nr. 575/576 (1511); vergelijk RvdA, III, Sexbierum nr. 1 (1546). In 1535 vermaakte Epe Liauckema een rente uit Saexla aan de prebende van St. Catharina voor een eeuwige mis. In 1558 kreeg Luts Liauckema bij boedelscheiding 44 pm in Saeckle sate, waarna dit land door vererving buiten de familie Liauckema raakte. Zie ook: Noomen, "Consolidatie", 167. 3) In 1607 gebruikte Jantke Aenes op Saecklema 17 pm voorheen Lidlumer grond, in 1619 deed zijn zoon Jantke dat; zie Mol en Nieuwland, "Kleasteropkomsten", in: Van der Meer, Administrative boarnen, 78, en RAF, Statenarchief, Gf63 XXXII-17, Va. 4) Zie ook bij *Gerlewa onder Sexbierum. |
| Bewoners |
? fam. Gerbranda (?) 1386 Edewer Gerbranda & Goffe Sjaardema ½ en Klooster Lidlum ½ 1507 Tiets te Nyenhuis (mede-eig.) 1511 en 1546 fam. Van Liauckema (mede-eig.) 1558 Luts Liauckema (deels); pachter Sibrant Ottema 1640 Epo van Ailua en juffer Aeltie Ockinga, weduwe van Ailva, Thomas Jochems gebruiker 1698 Gerben Anes, Lieucke Anes kinderen, Pyter Anes, Riemke Anes kind en Riemer Anes ieder voor 6 pdm en Eelco Bouritius 22 pdm., Pieter en Riemer Anes samen gebruikers 1700 wed. Bouritius c.s., gebruiker Pieter Anes 1728 Arend van Haersolte, Gerben Anes, Hans Sybrens en Pieter Anes. Pieter Anes gebruiker. 1832 Jacob Wijbes Hanekuyk 20e eeuw: fam. Gerrit Koudenburg fam. Meindert Nammensma fam. Age Nammensma fam. G.A. Nammensma |
| Huidige doeleinden | Op het terrein staat en landbouwbedrijf. |
| Opengesteld | De boerderij wordt particulier bewoond en is niet toegankelijk. |
| Foto's |
|
| Bronnen |
Tekst: Een deel van bovenstaande tekst is met toestemming van auteur P.N. Noomen overgenomen van
de website www.hisgis.nl, tab "kaartlagen",
keuze "Stinzen fryslan". Die tekst is tevens gepubliceerd in: "De Stinzen in middeleeuws Friesland en hun bewoners", P.N. Noomen, Uitgeverij Verloren, Hilversum 2009 “De boerepleatsen en gerniershuzen út it âlde Barradiel”, K. Swart en G. Vogel, particuliere uitgave 1996 “Kadastrale- en prekadastrale atlas, dl 1, Barradiel en Harns”, H. Mol en P.N. Noomen e.a., Fryske Akademy, Ljouwert 1988 Afb. 1: "De Stinzen in middeleeuws Friesland … ", P.N. Noomen Foto 1: Google Earth Foto 2: Jan Leemburg |