Scheltema State te Boxum

Ligging Scheltema State stond ten noordoosten van Boxum, gemeente Menaldumadeel, in de hoek van de Hegedyk en de Tiltsjedyk.

Tekening van Scheltema State in 1722 door J. Stellingwerf

Andere benaming Scheltinga State
Ontstaan Wanneer de State gebouw is, is mij onbekend.
Geschiedenis In de noordwestelijke hoek van de Hegedyk en de Tiltsjedyk liggen nog twee lage terpjes. Hier zou volgens de atlas van Eekhoff de Oedsma State hebben gestaan. Van den Akker schrijft rond 1940 dat Eekhoff zich heeft vergist met zijn aanname dat Oedsma en Scheltema dezelfde state zou zijn geweest. Hier stond Scheltema State en Oedsma State stond op de dorpsterp en zou identiek zijn aan Juckema State. Gezien de bewonersgeschiedenis van Oedsma State volgen we Van den Akker.

Er wordt wel verondersteld dat hier de uithof van Klooster Lidlum met de naam Ter Poorte zou hebben gestaan. De uithof waar abt Eelco van Lauckama door de bewoners werd vermoord. Waarschijnlijker is echter dat deze uithof een stukje noordelijker stond, op de terp waar de Hegedyk overheen loopt en vlakbij de kruising met het Boxumer Zool. Daar zou het als een echte poort gestaan hebben voor alle wegverkeer naar het zuiden.

We weten dat een Sybe van Scheltinga in 1566 om zijn geloof verbannen wordt en later terug komt. Na de Reformatie in 1580 is hij op de Landdag volmacht voor Oostergo, hoewel Boxum in Westergo ligt... Volgens het stemkohier van 1640 is Jan Arriens boer op Scheltema State en eigenaar is dan Ulbe van Aylva. Van Burmania vermeldt dat bij testament van 29 september 1619 Insch van Scheltema, de weduwe van Epo van Aylva, “praelegateert Scheltema State met huys, hof en Poorte” etc. aan haar tweede zoon Sybe van Aylva.
Het stemkohier van 1670 vermeldt “Juffr. Lycklama, wed van den Heere Ailva tot Witmarsum voor 2 parten ende de Here Grietman Jr. Sicco van Ailva voor een derde part eigenaars van Scheltema plaats”.
In 1698 en 1700 staat grietman Hector van Glinstra als eigenaar vermeld en vervolgens in 1708, 1718 en 1728 Johanna van Vierssen, wed. Van Glinstra. In 1738 is vermeld “Vrouwe Wyckel, wed. Glinstra” en van 1748 t/m 1768 “Secr. Wyckel”. Van 1708 tot 1768 heeft de fam. Oedsma de boerderij in gebruik.

Onder zijn tekening schreef Stellingwerf: “Scheltema-state te Boxum van oude Mevr. Glinstra”. Maar ook onder zijn tekening van Ringia State te Blessum schreef hij dat er een mevrouw Glinstra woonde. Waren beide states bewoond door dames Glinstra, de ene ouder dan de andere, waren ze beide eigendom van dezelfde mevrouw of heeft hij weer een van zijn befaamde vergissingen gemaakt?
De gelijkenis met de naburige Ringia State is dan ook groot. Een voorbeeld van het type stins waaruit de kop-hals-rompboerderij is ontstaan.
De State heeft een niet erg groot, stinsachtig voorhuis. In de gevel van het voorhuis bevinden zich twee kruisvensters en ook hier is de getoogde ingang in de naar verhouding lange “hals” te vinden.
Het terrein waarop de State stond was ook hier toegankelijk via een poortgebouw, dat over de gracht stond.
Bewoners 1566 Sybe van Scheltinga
tot 1619 Insch van Scheltema, wed. Epo van Aylva
vanaf 1619 Sybe van Aylva
1640 Ulbe van Aylva
1670 Juffr. Lycklama, wed Van Aylva en Sicco van Ailva
1698 Hector van Glinstra
1708-1728 Johanna van Vierssen, wed. Van Glinstra
1738 mevrouw Van Wyckel, wed. Van Glinstra
1748 - 1768 secretaris Van Wyckel
Huidige doeleinden Van de state is niets anders terug te vinden dan de bovengenoemde terpjes.
Opengesteld n.v.t.
Foto's Kaartje met de States rond Marsum, Deinum, Boxum en Blessum
Bronnen Tekst: Jan Leemburg
“Van de mond der oude Middelzee”, serie artikelen in het Friesch Landbouwblad van 1922 tot 1942 door K.J. van den Akker, in boekvorm uitgebracht in 1971
"Menaldumadeel, 2000 jaar leven in een Friese grietenij” door David Hartsema, 1981
“Skiednis fan Menameradiel” red. O. Santema en dr. Y.N. Ypma, 1972
Afb. 1: uit “Skiednis fan Menameradiel”, origineel in prentenkabinet Fries Museum
Afb. 2: Archief J. Leemburg