Slot Ter Luine te Kollum

Ligging	Dit slot stond ten noorden van Kollum, gemeente Kollumerland.
Andere benaming	Huis Ter Luine
Ontstaan	Het slot wordt voor het eerst vermeld in 1399.
Geschiedenis	Hertog Albrecht van Beieren stichtte in 1399 buitendijks op't Slic daer't tslot staen soude een kasteel ter Luine, dat als steunpunt moest dienen bij de verovering van Oostergo. Hij liet het slot ook met grachten omgeven. Er werden per schip bouwmaterialen en een reeds bestaande schuur uit Dokkum heen gebracht. In het verdere krijgsverloop was Ter Luine een belangrijk strategisch punt. Enerzijds kon vanaf het huis het Dokkumer Diep worden gecontroleerd, anderzijds beheerste het de sluis waardoor een deel van Kollumerland via de Rijd (en de nu drooggevallen Dwars Rijd, Lune of Luine) ontwaterde. Ter Luine en Tochma liggen aan een drooggevallen meander van de Rijd. Uit de verhalen van Worp van Thabor over de vetevoering in de 15e eeuw komt Ter Luine niet als een aangename plaats naar voren. In 1416 werden door de Vetkoperse hoofdeling Keno ten Broek uit Ostfriesland veel Schieringers doodgeslagen; anderen werden berecht. Hun hoofden werden ter Lune op raederen geseth. Een halve eeuw later, in 1473, werd Bennert Doenya van Engwierum, die zich samen met Broer Meckema van Kollum tegen de landgemeente van Oostergo gekeerd had, bij ter Lune by Collum gefangen. Op een paard werd hij naar Dokkum gevoerd om berecht te worden. Uit angst voor de rechters liet hij zich herhaaldelijk van het paard vallen. Toen het geduld op was, werd hij tussen Ter Luine en Dokkum doodgeslagen. Waar stond het huis Ter Luine? Volgens het floreencohier (FC155) lag 't huis ter Luine met 3 pondematen lants op een perceel ten noorden van het huis dat in 1847 door Eekhoff als Ter Luine werd aangegeven, de voorloper van het huidige (1995) Van der Schaafstate. Volgens Eekhoff lag het huis echter ten oosten van en daarmee op het land van deze boerderij (FC154). Volgens Andreae waren er rond dit perceel in zijn tijd (1885) nog grachten en vond men er nog grote hoeveelheden oude steen. Ligging van hertog Albrechts kasteel op FC155 zou het beste passen bij de stichting in 1399 "op het slijk", ligging op het perceel binnen FC154 beter bij de aldaar gevonden oude stenen en bij de nabijheid van de oude loop van de Rijd/Lune (in 1718 de Dwars Rijd genoemd). In de late Middeleeuwen was deze sate (FC154) eigendom van het klooster Trimunt in de Ommelanden. In 1650 werd het door de Staten van Stad en Lande aan Dirck van Fogelsangh verkocht. Uit het kloosterarchief van Trimunt is de oudere eigendomsgeschiedenis van de sate Ter Luine te reconstrueren. In het midden van de 15e eeuw blijkt het bezit van de Meckema's te zijn geweest. Blijkbaar hebben zij zich, als belangrijkste hoofdelingen te Kollum, in het bezit van het oude kasteel weten te stellen. Buwa Meckema, die we in 1464 als bondgenoot van de abt van Gerkesklooster aantreffen bij de verdediging - eventueel met geweld - van hun recht op grondbezit, * vinden we als eerste eigenaar genoemd. Uiteraard is het verleidelijk verband te zoeken met de vermelding van Ter Luine in 1473 tijdens de vete van Broer Meckema tegen de landgemeente van Oostergo, waarbij bleek dat strijders van de Meckema-partij zich daar ophielden. Buwe Meckema liet het erve ghelegen ter Lune vóór 1489 na aan Herman Benckema, edelman en stinsbewoner te Midwolde, en vanwege de Saksische hertog grietman van Vredewold in de jaren 1508-1514. Herman Benckema was verwant met de Kollumerlandse familie Eysma en met Tjepcke Douwema, een neef van Jancko Douwema van Oldeboorn. Met de Eysma's onderhield hij bovendien zakelijke betrekkingen. Zo werden na 1490 tussen Herman Benckema en Jelt Eysma ** verschillende ingewikkelde overeenkomsten gesloten betreffende ruil, verkoop en bezwaring met renten van land van Ter Luine. Uiteindelijk verkreeg het klooster Trimunt de boerderij in 1493, hoewel tot 1506 processen tussen Trimunt, Benckema en Eysma werden gevoerd. De aanduiding Ter Luine had betrekking op een groter gebied dan dat van de floreennummers FC155 en FC154. * Zie ook bij Oud Meckema. ** Eysma woonde bij Ter Luine en stamde uit de familie *Eysma te Burum. FC = Floreencohier
Bewoners	1464 - voor 1489 Buwa Meckema voor 1489 Herman Benckema
Huidige doeleinden	Van het slot is niets meer terug te vinden.
Opengesteld	n.v.t.
Foto's
Bronnen	Tekst: “De stinzen in middeleeuws Friesland en hun bewoners”, P.N. Noomen, 2009 Afb. 1: www.hisgis.nl