Het Stadhouderlijk Hof

Ligging	Het Stadhouderlijk Hof is gelegen aan het Hofplein nr. 29 in Leeuwarden.
Ontstaan	Het Stadhouderlijk Hof is gebouwd in 1564, maar heeft nog wel een voorganger gehad.
Geschiedenis	Ter plaatse van het oostelijke gedeelte van het huidige hof stond in de 15e eeuw een huis, behorende aan het geslacht Rolkama. Daarna kwam het in het bezit van Gerrit van Loo, wiens zoon Boudewijn van Loo het geheel in 1564 vernieuwde, waarbij de overwelfde kelders bewaard bleven. In 1587 werd het huis, hof en schuur aan de Gedeputeerde Staten verkocht om het als residentie van de stadhouder Willem Lodewijk van Nassau (Us Heit) in te richten. Zijn standbeeld staat nu op het voorplein. In 1603 werd het ten westen gelegen Dekema huis er aan toegevoegd. Na 1652 werd het huis wederom uitgebreid en verbeterd door Willem Frederik en Albertine Agnes. Een prent uit de 17e eeuw geeft een indruk hoe het complex in die tijd eruit zag. Matthias van Pelckum (Haarlemmer en daarna inwoner van Amsterdam) heeft in de jaren 1662-1664 voor rekening van de gedeputeerde staten van Friesland veel schilderwerk verricht in het voormalige Stadhouderlijkhof te Leeuwarden. De schildering aan het plafond bestaat uit een middenpartij met een mythologische voorstelling, bestaande uit een krijgsman met helm, speer en schild, die op een door een hond en een paard getrokken wagen over de wolken rijdt. Dit gedeelte wordt links en rechts afgesloten door caryatiden bezijden waarvan een aantal putti (engeltjes) zijn afgebeeld. De uiterste rand links en rechts wordt gevormd door een krulornament. In de middenvakken zijn enkele taferelen onduidelijk gebleven. Ook Johan Willem Friso zal wellicht de nodige veranderingen hebben laten aanbrengen. Omstreeks 1709 is door de bouwmeester Daniël Marot het een en ander verbouwd. De fraaie Renaissance-gevels van oost-vleugel en midden partij, die blijkbaar bouwvallig waren, werden gewijzigd overeenkomstig een schets van Marot. Ook inwendig kwamen veranderingen: i.p.v. de traptoren verrees een statig trappenhuis, dat nu nog aanwezig is. In 1734 werd het hof door Willem Carel Hendrik Friso verbeterd en uitgebreid met een gebouw in de tuin t.b.v. een danszaal, hof, apotheek en badkamer. Na 1747 kwam het hof leeg te staan toen Willem Friso (Willem IV) tot algemeen stadhouder werd verheven en derhalve naar Den Haag verhuisde. In 1790 werd het geheel nog door prins Willem V uitwendig gemoderniseerd. Een prent van J. Bulthuis geeft deze toestand weer. De tegenwoordige staat beschrijft het hof in 1786 als volgt: 'Dit hof vertoont zich van buiten als uit drie gebouwen te bestaan, waarvan het middelste achterwaarts inwijkt; voor hetzelve staat, in eene rechte lijn met de twee zijvleugels, op eene borstwering, een fraai gemaakt yzeren hek, met twee yzeren deuren op ieder vleugel tot een inreed. Het gebouw van de rechter vleugel vertoont een met trappen opgaand Gevelspits.' Na 1795 verloor het hof zijn functie en werd ontruimd. Nadien heeft het verschillende eigenaren en bestemmingen gehad, totdat in 1816 het hof tot een tijdelijk verblijf van de koninklijke familie werd ingericht. In 1880 werd het hof als ambtswoning van de commissaris van de koningin bestemd. Hiertoe werden o.a. de gevels gepleisterd en van moderne vensters voorzien en werd het voorplein gedeeltelijk bebouwd ten behoeve van een entree en balkon. Aan de Grote Kerkstraat nummer 17, ten oosten van het Prinsessehof, bevindt zich nog de inrijpoort uit 1680 van de door Hendrik Casimir II vernieuwde Stadhouderlijke rijschool en paardestallen, behorend bij het Stadhouderlijk hof. In de gevel zien we twee gekroonde wapenschilden met wapens van Friesland en Nassau (?), het laatste is nu 'blind'.
Bewoners	15e eeuw geslacht Rolkama Gerrit van Loo ca 1564 Boudewijn van Loo 1587 - 1620 stadhouder Willem Lodewijk van Nassau 1620 - 1632 Ernst Casimir van Nassau-Dietz 1632 - 1640 Hendrik Casimir I van Nassau-Dietz 1640 - 1664 Willem Frederik van Nassau-Dietz, getrouwd met Albertine Agnes van Oranje-Nassau 1664 - 1673 Albertine Agnes van Oranje-Nassau 1673 - 1696 Hendrik Casimir II van Dietz-Nassau, getrouwd met Henriette Amalia 1696 - 1707 Henriette Amalia van Anhalt-Dessau 1707 - 1711 Johan Willem Friso, getrouwd met Mariie Louise 1711 - 1729 Marie Louise van Hessen-Kassel 1729 - 1751 prins Willem (IV) Carel Hendrik Friso 1751 - 1796 prins Willem V 1796 (Koning) Willem I 1880 commissaris van de koningin
Huidige doeleinden	Het Stadhouderlijk Hof is nu een Hotel-restaurant.
Opengesteld	Voor informatie over dit hotel kunt u terecht op de eiegen site van het hotel. (INFO)
Foto's
Bronnen	Tekst: Aardrijkskundig Woordenboek van Van der Aa Langs stinsen, states en andere voorname huizen in Friesland, 1979 Foto 1: Albert Speelman Afb. 1 en 2: Langs stinsen, states en andere voorname huizen in Friesland, 1979 Afb. 3: Stinsen en States, Adellijk wonen in Friesland, 1992