Uniastins op Franjumerburen bij Marsum

Ligging Deze stins stond op Franjumerburen bij Marsum, gemeente Waadhoeke.


Foto van de State uit 1866
Andere benaming Oenyastins, Gachet, Vrederust
Ontstaan Deze stins wordt voor het eerst in 1511 genoemd.
Geschiedenis In de 13e eeuw stond bij Franjumerburen het Benedictinessenklooster Franjum en waarschijnlijk stond deze op de plek, waar daarna de Unia State wordt gebouwd. Dit klooster wordt in 1270 opgeheven, waarna de abdij Lidlum eigenaresse van het terrein wordt.
Zo'n honderdvijftig jaar later, rond 1420, staat er nog wel een kapel, maar deze wordt dan door de Schieringers onder leiding van leden uit de familie Siaerdema van Franeker verbrand. In 1575 waren de fundamenten van de kapel nog te zien.
Keimpe Unia te Wirdum heeft meerdere zonen, en één daarvan was Feye of Feicke Kempes Unia: "houelingh tot Marssum; deese Feicke heeft syn stins gehadt op Freniumerbuyren, de staten van Unia toebehorende alsnu jr. Oene Andries van Albada in den dorpe Marssum". Dit werd opgetekend in de 17e eeuw door Josias Rispens.
In het Zwanenboek van 1529 staat dat de eigendom van de state en de zwanenjacht van Oenya goet te Marsum vererfde van "Kempo Oenya voert op Fey Oenya ende voert op Sitthie, syn zwager". De genoemde Sitthie is Sythye Sythyes Frivelsma, die getrouwd was met Jel Unia.

Ook is er een vermelding uit 1511 bewaard gebleven, waaruit blijkt dat Feye Unye ook al op Unia woonde en dat het huis eigendom is van hem en van zijn broer Sybrandt. Feya Oenya komen we verder tegen als getuige in 1510 bij het opstellen van het testament van zijn dorpsgenoot Sasker Heringa op Aesgema State.
De hierboven genoemde broer Sybrandt kreeg een zoon Focke Sybrants Unia. Hij trouwt met Rixt Doedes, dochter van Doede Gerrolts Walpert uit Wommels en waarschijnlijk Lolck Hesselsdr Aysma uit Beetgum. Van Focke en Rixt is bekend dat zij op Unia woonden en Focke overleed op de stins in 1556/1557. Deze tak van de Unia's maakte geen aanspraak om tot de adel te behoren, maar waren eigenerfde boeren en lokale ambtenaren.

Zo komen we vanaf het begin van de 17e eeuw de familie Van Albada van Poppingawier tegen als eigenaars. In 1640 is dat Pibo van Albada en in 1656 testeert zijn schoonzoon Bertrant de Gachet er Deze Bertrant, afkomstig uit Frankrijk, trouwde met dochter Dorothea van Albada. Rond 1675 wordt Oene Andries van Albada door Josias Rispens als eigenaar genoemd. Hij is zoon van Pibo.
Op de kaart van Schotanus uit 1718 zien we dat er naast de boerderij een buitenplaats gebouwd is, die vermeld staat onder de naam Gachet, vernoemd dus naar schoonzoon Bertrant.
De volgende eigenaar is Johan Knock. Hij is ontvanger-generaal en heeft de State voor 1721, mogelijk door aankoop, in eigendom gekregen. Na zijn dood erft de State op zijn dochter Anna Geertruida Knock. Zij trouwt met haar neef Gulbartus Knock, en hebben de State hierna nog lang bewoond.

In 1766 gaat het goed in andere handen over als Pieter van Jongestal, die oud-koopman en landraad op Ambon was, de buitenplaats Gachet en het ernaast gelegen Unia koopt. Het is bekend dat hij er woont. In zijn testament uit 1770 heeft hij het over Vreederust. Bij het geheel behoorde in die tijd nog het recht van zwanejacht en een gestoelte in de kerk.

Op de kaart van Schotanus uit 1718 zien we dat hier een terp lag, die in zijn geheel bij Unia hoorde. Midden op deze terp, naast de State, wordt een wier afgebeeld, maar of hier een stins stond of dat er zich nog de funderingen van de kapel bevonden, is onzeker.
Op de prekadastrale kaart uit 1832 zien we dat er dwars over de terp een oprijlaan liep, waarbij vermeld staat dat het om een "laan voor vermaak" gaat. Een wier wordt niet meer afgebeeld.
Van de buitenplaats Gachet of Vreederust is een tekening bewaard gebleven uit 1869, getekend door A. Martin. Dit was net voor de afbraak, die ook in 1869 plaats vond.
Bewoners - 1270 Benedictinessenklooster Franjum
1270 abdij Lidlum
Kempo Oenya
Feye of Feicke Kempes Unia/Oenya (zoon)
Jel Unia (dochter), getrouwd met Sythye Sythyes Frivelsma
ca 1511 Feye Unye
Sybrandt Unye (broer)
- 1566/7 Focke Sybrants Unia, getrowud met Rixt Doedes
1640 Pibo van Albada
1656 Bertrant de Gachet
ca 1675 Oene Andries van Albada (zoon van Pibo)
voor 1721 Johan Knock (koop?), getrouwd met Johanna de Blau
na 1722 - 1763 Anna Geertruida Knock (dochter), getrouwd met Gulbartus Knock
1766 - 1770 Pieter II van Jongestal
1770 - ca 1801 Jacobus Moorman Bouwmeester, getrouwd met Sara Margriet van Jongestall (dochter?)
ca 1801 - ca 1822 Emile Frederik van Poppenhuizen (neef), getrouwd met Jacoba Johanna de Kempenaar
ca 1823 - 1866 Johan de Kempenaer van Poppenhuizen (zoon)
Huidige doeleinden
Opengesteld n.v.t.
Foto's Tekening door J. Stellingwerf (1722) Tekening van de State door Sjoerd Bonga Tekeing van de State uit 1869 door A. Martin
Verantwoording Tekst:
C.W. Braaksma
Bronnen:
P.N. Noomen, De stinzen in middeleeuws Friesland en hun bewoners, 2009
De website hisgis
P.N. Nomen: hartelijk dank voor alle informatie en het vele onderzoek!!
Van de website van André Buwalda